مدیریت فناوری اطلاعات (کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان)

درباره ی کتاب

این کتاب براساس برنامه درسی رشته های فنی مهندسی فناوری اطلاعات به صورت عام و درس مدیریت فناوری اطلاعات به طور خاص نگارش شده و همچنین می تواند به عنوان منبع آموزشی معتبر برای درس « کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان» نیز مورد استفاده واقع گردد.

مقدمه ناشر

خط‌مشی کیفیت انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران در عرضه کتاب‌هایی است که بتواند
خواسته‌های به روز جامعه فرهنگی و علمی کشور را تا حد امکان پوشش دهد

حمد و سپاس ایزد منان را که با الطاف بیکران خود این توفیق را به ما ارزانی داشت تا بتوانیم در راه ارتقای دانش عمومی و فرهنگ این مرز و بوم در زمینه چاپ و نشر کتب علمی دانشگاهی, علوم پایه و به ویژه علوم کامپیوتر و انفورماتیک گام‌هایی هر چند کوچک برداشته و در انجام رسالتی که بر عهده داریم، مؤثر واقع شویم. گستردگی علوم و توسعه روزافزون آن، شرایطی را به وجود آورده که هر روز شاهد تحولات اساسی چشمگیری در سطح جهان هستیم. این گسترش و توسعه نیاز به منابع مختلف از جمله کتاب را به عنوان قدیمی‌ترین و راحت‌ترین راه دستیابی به اطلاعات و اطلاع‌رسانی، بیش از پیش روشن می‌نماید. در این راستا، واحد انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران با همکاری جمعی از اساتید، مؤلفان، مترجمان، متخصصان، پژوهشگران، محققان و نیز پرسنل ورزیده و ماهر در زمینه امور نشر درصدد هستند تا با تلا‌ش‌های مستمر خود برای رفع کمبودها و نیازهای موجود، منابعی پربار، معتبر و با کیفیت‌ مناسب در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند.
کتابی که در دست دارید با همت "جناب آقای مهندس علی باختری" و تلاش جمعی از همکاران انتشارات میسر گشته که شایسته است از یکایک این گرامیان تشکر و قدردانی کنیم.

ویرایش و صفحه‌آرایی کامپیوتری: معصومه گنجی‌پور
ویراستاری: فاطمه پورعبدل
طرح جلد: مینا دیده‌‌بان
ناظر چاپ: منصور عزیزی
در خاتمه ضمن سپاسگزاری از شما دانش‌پژوه گرامی درخواست می‌نماید با مراجعه به آدرس dibagaran.mft.info (ارتباط با مشتری) فرم نظرسنجی را برای کتابی که در دست دارید تکمیل و ارسال نموده، انتشارات دیباگران تهران را که جلب رضایت و وفاداری مشتریان را هدف خود می‌داند، یاری فرمایید.
امیدواریم همواره بهتر از گذشته خدمات و محصولات خود را تقدیم حضورتان نماییم.

مدیر انتشارات
مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران
publishing@mftmail.com

مقدمه مؤلف

تاریخچه کامپیوتر را که مرور می‌کنیم متوجه می‌شویم همگام با رشد و پیشرفت سخت‌افزار و نرم‌افزار، نقش کامپیوتر در سازمان‌ها گسترش یافته است. از اواخر دهه 1950 میلادی که «فناوری اطلاعات» به‌عنوان کاربردهای کامپیوتر در استفاده بهینه از اطلاعات شناخته شد تاکنون، سطح و نقش فناوری اطلاعات ارتقا یافته است. در ابتدای امر استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی در جهت پردازش حجم عظیم اطلاعات ورودی سازمان‌ها بوده که نمونه‌های آن امور مالی، محاسبه حقوق و دستمزد و انبارداری می‌باشند. در نسل‌های بعدی ترکیب و نتیجه‌گیری از این اطلاعات اهمیت یافت به نحوی‌که بتوان از آن‌ها در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی‌ها استفاده کرد و حتی در سیستم‌های مدرن امروزی، تصمیم‌گیری‌های خاص را راساً انجام داد.
در 20 سال اخیر فناوری اطلاعات نه به عنوان ابزار پشتیبانی کسب‌وکار، بلکه به‌عنوان بستری برای کسب‌وکارهای نوظهور مطرح شده است. علاوه بر آن، امروزه فناوری اطلاعات در سطح استراتژیک سازما‌ن‌ها مطرح شده و نقش فناوری اطلاعات در راهبری و هدایت کلان سازمان به سمت اهداف اصلی آن کاملاً واضح و شفاف تبیین شده است. اما با بررسی‌های اندیشمندان حوزه فناوری اطلاعات در برخی از موارد یک نکته غم‌انگیز مشخص شده که با توجه به هزینه‌های مناسب و گاهی کلان در این حوزه در سازمان‌ها، باز هم‌کارایی و اثربخشی چشمگیر و مورد انتظار (آن‌گونه که متخصصان فناوری اطلاعات با آب و تاب از آن سخن می‌رانند) دیده نمی‌شود. یکی از دلایل اصلی این نقصان، دید صرفاً فنی - مهندسی به مقوله فناوری اطلاعات در سازمان است. در دنیای امروزی فناوری اطلاعات از صدر تا ذیل یک سازمان را و حتی اتمسفر بیرونی سازمان را تحت تأثیر قرار داده و طبیعتاً مانند سایر بخش‌های یک سازمان باید تحت مدیریت قرار گیرد. از این رو سازمان‌های موفق امروزی، ضرورت «مدیریت فناوری اطلاعات» را درک کرده و ساختار مناسبی برای آن در نظر گرفته‌اند.
این کتاب با دیدگاه آشنایی با مقوله اطلاعات برای کارکنان و کارشناسان سازمان (در هر زمینه کسب‌وکار) و به‌ویژه مدیران کسب‌وکار سازمان و مدیران بخش فناوری اطلاعات طراحی شده است. اگر چه مدیریت فناوری اطلاعات بحث دامنه‌داری بوده و این کتاب پوشش‌دهنده همه این مباحث نمی‌باشد. کتاب حاضر بر اساس سیلابس‌ برخی دروس "رشته‌های مهندسی فناوری اطلاعات" به صورت عام و درس پایه و مشترک «مدیریت فناوری اطلاعات» به‌طور خاص نگارش شده و می‌تواند در درس «کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان» هم مورد استفاده قرارگیرد. همواره سعی اینجانب بر آن بوده که براساس نظریات اندیشمندان حوزه‌های مرتبط، متنی ساده و روان با پشتوانه علمی - کاربردی برای مخاطبان و به‌ویژه دانشجویان تنظیم و ارائه کنم.
فصول ابتدایی این کتاب بر تعاریف و مفاهیم متمرکز شده است. سپس برخی کاربردهای مهم فناوری اطلاعات در سازمان مورد بررسی قرار گرفته و نهایتاً تأثیر فناوری اطلاعات در کسب‌وکار و نیز نگاه استراتژیک به فناوری اطلاعات در سازمان‌ها بیان گردیده است.
در خاتمه از پرسنل گرامی‌ مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران که این اثر با تلاش آن‌ها به چاپ رسیده، به‌ویژه جناب آقای دکتر سعادت مدیریت محترم مجتمع فنی تهران و جناب آقای مهندس نوابخش مدیر محترم انتشارات مؤسسه نهایت تشکر و قدردانی را دارم.
هیچ کاری بدون عیب و خطا نیست. لطفاً کلیه انتقادها و پیشنهاد‌های خود را با ایمیل ali@bakhtari.com در میان بگذارید. اصلاحیه‌های احتمالی از طریق وب سایت http://www.bakhtari.com/itmدر اختیار شما عزیزان قرارخواهد گرفت.

مهندس علی باختری

فهرست مطالب

مقدمه ناشر 8
مقدمه مؤلف 9

فصل اول: آشنایی با فناوری اطلاعات
1-1 فناوری اطلاعات 11
2-1 تعریف فناوری اطلاعات و ارتباطات 13
3-1 وظایف فناوری اطلاعات 14
4-1 ارکان اصلی فناوری اطلاعات 15
5-1 زیرساختهای فناوری اطلاعات 15
6-1 مهندسی فناوری اطلاعات 16
7-1 مدیریت فناوری اطلاعات 16
8-1 مدیر ارشد فناوری اطلاعات 16
خود آزمایی 23

فصل دوم: مبانی مدیریت
1-2 تعریف مدیریت 25
2-2 سیر تکوین نظریههای مدیریت 26
3-2 سطوح مدیریت 29
4-2 وظایف خاص مدیریت 30
5-2 کارایی و اثربخشی 37
6-2 خلاقیت و مدیریت 38
خودآزمایی 39

فصل سوم: مبانی سازمان
1-3 تعریف سازمان 42
2-3 انواع سازمان 42
3-3 ساختار سازمانی 42
4-3 ابعاد طرح سازمان 43
5-3 صف و ستاد 46
6-3 گروهبندی واحدهای سازمانی 47
7-3 سازمانهای مکانیکی و ارگانیکی 48
8-3 سازمانهای بدون مرز (مجازی) 48
خودآزمایی 49

فصل چهارم: فرایندهای کسب و کار
1-4 فرایند 51
2-4 وظیفه و نگرش وظیفهگرایی(وظیفه محوری) 52
3-4 نگرش فرایندی 52
4-4 فرایندهای کسب‌وکار 53
5-4 انواع فرایندها 53
6-4 رابطه و تفاوت فرایندگرایی و وظیفهگرایی 54
7-4 مدیریت فرایندهای کسب‌وکار 56
8-4 سیستمهای مدیریت فرایندهای کسب‌وکار 56
9-4 گردش کاری 58
10-4 سیستم مدیریت گردش الکترونیکی کار 58
11-4 مهندسی مجدد فرایندهای کسب‌وکار 59
12-4 مراحل مهندسی مجدد فرایندهای کسب‌وکار 60
13-4 نقش فناوری اطلاعات در مهندسی مجدد فرایندهای کسب‌وکار 62
14-4 رابطه متقابل فناوری اطلاعات و مهندسی مجدد فرایندهای کسب‌وکار 64
15-4 به چه روشهایی فناوری اطلاعات میتواند بر فرایندها تأثیر بگذارد؟ 66
خودآزمایی 67

فصل پنجم: فناوری اطلاعات در سازمان
1-5 موقعیتهای بهکارگیری فناوری اطلاعات در سازمان 70
2-5 تأثیر به‌کارگیری فناوری اطلاعات در سازمانها 70
3-5 برخی از عوامل عدم موفقیت فناوری اطلاعات در سازمان‌ها 70
4-5 فشارهای وارد بر سازمان 72
5-5 واکنشهای سازمانی علیه فشارها 74
6-5 سیستمهای اطلاعاتی 76
7-5 نقش فناوری اطلاعات در سازمان 86
خودآزمایی 87

فصل ششم: مدیریت دانش
1-6 تعریف داده 89
2-6 تعریف اطلاعات 89
3-6 تعریف دانش 90
4-6 خرد یا بینش 90
5-6 انواع دانش 90
6-6 چرخه تبدیل دانش 91
7-6 دانش سازمانی 92
8-6 مدیریت دانش 93
9-6 فرایندهای مدیریت دانش 94
10-6 تأثیر فناوری اطلاعات در مدیریت دانش 95
11-6 چالشهای استفاده از فناوری اطلاعات 97
12-6 سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات و تأثیر آن بر دانش سازمانی 97
13-6 ابزارهای فناوری اطلاعات در مدیریت دانش 98
14-6 سیستم مدیریت دانش 100
15-6 مراحل پیادهسازی سیستم مدیریت دانش در سازمان 101
16-6 نمونه‌ای از سیستم مدیریت دانش 102
خودآزمایی 108

فصل هفتم: تحول سازمانی
1-7 تحول سازمانی 109
2-7 انواع تحول در سازمان 110
3-7 عوامل اصلی تحول 110
4-7 فناوری اطلاعات و تحول سازمانی 111
5-7 فناوری اطلاعات بهعنوان محرک تغییر 111
6-7 مقاومت در برابر تحولات 112
7-7 غلبه بر عوامل مقاومت 115
8-7 مدیریت تحول، ‏فناوری اطلاعات‏ و کسبوکار‏ 116
9-7 استراتژیهای زیرساخت فناوری اطلاعات در یک سازمان جهت مدیریت تحول 117
10-7 فرهنگ سازمانی 119
خودآزمایی 121

فصل هشتم: مدیریت ارتباط با مشتری
1-8 تعریف مشتری 123
2-8 اهمیت و جایگاه مشتری 124
3-8 انواع مشتری 124
4-8 رضایتمندی مشتری 126
5-8 مشتری‌مداری 126
6-8 مدیریت ارتباط با مشتری 127
7-8 انواع فناوری مدیریت ارتباط با مشتری 127
8-8 تأثیر فناوری اطلاعات بر مدیریت ارتباط با مشتری 128
9-8 مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی 131
10-8 چالشهای موجود در مسیر مدیریت ارتباط با مشتریان الکترونیکی 133
11-8 چرا سازمان‌ها باید از نرمافزار مدیریت ارتباط با مشتریان استفاده کنند؟ 134
12-8 باشگاه مشتریان 136
خودآزمایی 139

فصل نهم: مدل کسب و کار
1-9 تعریف مدل کسب‌وکار 141
2-9 ساختار یک مدل کسب‌وکار 142
3-9 روش‌های طراحی یک مدل کسب‌وکار 145
4-9 برخی مدلهای رایج و پایه کسب‌وکار 145
5-9 طراحی مدل کسب‌وکار 148
6-9 علل ناکارامدی مدل‌های کسب‌وکار 150
7-9 کسب‌وکار الکترونیکی 151
8-9 مزایای محسوس کسب‌وکار الکترونیکی 152
9-9 مزایای نامحسوس کسب‌وکار الکترونیکی 152
10-9 تفاوت کسبوکار الکترونیکی و تجارت الکترونیکی 152
11-9 چهار عامل برای موفقیت در کسب‌وکار الکترونیکی 153
12-9 مزایای استفاده از مدل کسب‌وکار الکترونیک 154
13-9 برخی مدل‌های رایج کسب‌وکار الکترونیکی 155
14-9 کسب‌وکار اینترنتی 157
15-9 انواع مدل‌های ارتباطی کسب‌وکار اینترنتی 158
16-9 مدل واسطهگری در کسب‌وکار اینترنتی 159
17-9 سایر مدل‌های کسب‌وکار اینترنتی 160
18-9 دستهبندی راپا برای مدل‌های کسبوکار اینترنتی 161
خودآزمایی 164

فصل دهم: فناوری اطلاعات در سطح استراتژیک سازمان
1-10 تعریف راهبرد 166
2-10 مدیریت استراتژیک 166
3-10 چشمانداز یا دور نما 167
4-10 مأموریت یا رسالت 167
5-10 برنامه‌ریزی استراتژیک 167
6-10 تفکر استراتژیک 167
7-10 تفاوت برنامه‌ریزی استراتژیک با تفکر استراتژیک 167
8-10 برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات 168
9-10 سند استراتژیک فناوری اطلاعات 109
10-10 نقش فناوری اطلاعات در مدیریت استراتژیک 170
11-10 متدولوژی‌های برنامهریزی استراتژیک فناوری اطلاعات 170
12-10 تعریف معماری 175
13-10 معماری اطلاعات 175
14-10 معماری سازمانی 175
15-10 گامهای عملی برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات 179
16-10 همسویی بین استراتژی فناوری اطلاعات و کسب‌وکار 182
17-10 مدلهای همسویی استراتژیک 182
18-10 گامهای همسویی فناوری اطلاعات و کسب‌وکار سازمان 184
19-10 مراحل رفع عدم همسویی 185
20-10 طرح جامع فناوری اطلاعات 187

خودآزمایی 190
منابع 193