کتاب حاظر، حاوی بیش از 120 مطلب کاربردی مرتبط با بهداشت حرفه‌ای، ایمنی و محیط زیست است. در نگارش این مجموعه سعی شده تا بیشتر کارکنان، مشاغل و صنایع مختلف مورد هدف قرار گرفته و متناسب با هر شغل و صنعتی، مهمترین و اصلی‌ترین خطرات، راه‌های شناسایی کنترل و نیز قوانین ایمنی، بهداشت و محیط زیست طرح شود. اثر فوق دارای تاییدیه مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت فنی و بهداشت کار می‌باشد.
پیشگفتار چاپ اول
در جهان امروز، نیروی انسانی سالم و محیط زیست پاک، در پیشرفت جامعه‌ی بشری نقشی انکارناپذیر دارند. مؤسسات بزرگ و پیشرو مجدانه می‌کوشند تا از نیروی انسانی و منابع زیست محیطی خود به‌شایستگی حفاظت و به بهترین وجهی از آن استفاده کنند. یکی از روشهای مؤثر برای آبادانی و شکوفایی اقتصادی، استقرار سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (H.S.E – MS) است.
در سیستم H.S.E-MS تلاش می‌شود با ارائه‌ی دستورالعمل‌ها، قوانین و انجام آموزش تا حد ممکن از وقوع حوادث، بیماری‌های شغلی و تخریب محیط زیست جلوگیری شود. تعهد مدیران و مشارکت همه جانبه‌ی کارکنان نقش بسزایی در موفقیت سیستم H.S.E-MS دارد.
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که اکثر مدیران، کارشناسان و کارکنان به دلیل مشکلات مختلف همچون مشغله‌ی کاری، زمان کم، کمبود کتاب‌های مفید علمی و یا انگیزه‌ی نازل، تمایل چندانی به مطالعه‌ی کتاب‌ها و دستورالعمل‌های HSE ندارند.
از طرف دیگر تجربه‌ی آموزشی نویسندگان نشان می‌دهد که هرچه در امر آموزش کارکنان یک مجموعه یا سازمان تلاش شود، به همان نسبت آمار حوادث انسانی کاهش یافته و در نهایت موجب افزایش بهره‌وری، توسعه‌ی پایدار، افزایش شهرت و اعتبار سازمان و حفظ محیط زیست می‌شود. در تهیه و تدوین این کتاب کوشش شده از آخرین مطالب علمی، معتبر و کاربردی استفاده شود؛ چرا که اعتقاد داریم استفاده از مطالب جدید، آموزش مداوم و هدفمند، عامل بسیار قدرتمندی برای نهادینه کردن فرهنگ H.S.E در یک جامعه یا مؤسسه است.
کتاب حاضر، حاوی بیش از 120 مطلب کاربردی مرتبط با بهداشت حرفه‌ای، ایمنی و محیط زیست است. در نگارش این مجموعه سعی شده تا بیشتر کارکنان، مشاغل و صنایع مختلف مورد هدف قرار گرفته و متناسب با هر شغل و صنعتی، مهمترین و اصلی‌ترین خطرات، راه‌های شناسایی کنترل و نیز قوانین ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست طرح شود.
هر عنوان این کتاب به سه بخش تقسیم می‌شود: بخش اول، مقدمه‌ی موجزی است در باب مقوله‌ی مورد نظر و بیان خطرات مرتبط با آن؛ بخش دوم به خلاصه قوانین، استانداردها و دستورالعمل‌های H.S.E پرداخته و پایان بخش این دو، یک شعار یا پیام H.S.E است.
یکی از روشهای نوین و ثمربخش آموزشی، نشست‌های آموزشی قبل از شروع کار در محل کار یا همان T.B.M است. در T.B.M مهمترین موارد H.S.E و خطرات موجود یا احتمالی به گونه‌ای مختصر و مفید برای افرادی که با آن خطر مواجه‌اند بازگو می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که برگزاری منظم T.B.M در کاهش حوادث مؤثر بوده است. مطالب این کتاب برای نشست‌های آموزشی T.B.M نیز مفید بوده و می‌توان از آن بهره گرفت.
پس از سپاسگزاری، از آقایان : مهرداد بهمنی قاجار، جعفر فضل‌دوست و کامبیز موجی به خاطر همکاری‌ها و همدلی‌های بی‌دریغشان قدردانی می‌کنیم.
لازم می‌آید که از همکاری و پشتیبانی مدیریت فرهیخته و نیز کارکنان کوشای انتشارات وزین فدک ایساتیس صمیمانه قدردانی کرده و همین جا از تمامی اساتید، مدیران، کارشناسان، دانشجویان و صاحب‌نظران تقاضا کنیم که از سر لطف نظرات، پیشنهادها و انتقادات خود را برای بهبود کیفی کتاب در اختیار نویسندگان قرار دهند.
با سپاس
سعید عظیمی (کارشناس ایمنی و بازرسی فنی)
رضا امیرنژاد (کارشناس بهداشت حرفه‌ای)
پیشگفتار چاپ دوم
ماه‌ها پیش که چاپ نخست کتاب "آموزش HSE برای همه" انجام شد چنان با استقبال و تشویق خوانندگان و علاقه‌مندان محترم روبرو گردید که در مدت کوتاهی تمامى نسخه‌هاى آن در بازار تمام شد و عزیزان زیادی با نویسندگان و ناشر محترم تماس می‌گرفتند و خواهان چاپ دوم آن بودند.
این موضوع چنان احساس دلگرمی خاصی به نویسندگان و ناشر بخشید که بر آن شدیم که با لطف خدا و حمایت شما عزیزان چاپ دوم کتاب را آماده نماییم. در چاپ دوم نواقص چاپ اول کتاب برطرف شده و مطالب جدیدی به آن اضافه شده که هم اکنون در دستان شماست.
در پایان از همه خوانندگان محترم، اساتید دانشگاه، مدیران، کارشناسان، سرپرستان و دانشجویان گرامی عرصه بهداشت، ایمنی و محیط زیست صمیمانه خواستاریم که کاستی‌های احتمالی کتاب را به نویسندگان اطلاع دهند.
سعید عظیمی
رضا امیرنژاد
فهرست مطالب
عنوان
- سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE Management System) 1
- جلسات آموزش HSE قبل از شروع کار (Tool Box Meeting) 3
- آموزش (Training) 9
- وظایف کارکنان (Employee's Duties) 11
- قوانین و مقررات عمومی (General HSE Rules) 13
- مدیریت تغییر (Management of Change) 15
- پیشگیری از حوادث (Accident Prevention) 17
- مجوز انجام کار (Permit to Work) 19
- گزارش‌دهی حوادث (Accident Reporting) 21
- مدیریت بحران (Crisis Management) 23
- بازآموزی H.S.E (H.S.E Retraining) 25
- نظم و ترتیب در محیط کار (Housekeeping) 27
- روشنایی (Lighting) 29
- ایمنی در دفاتر اداری (Office Safety) 31
- ایمنی کار در شب (Night Shift Safety) 33
- وسایل ارتباطی (Radio Communication) 35
- وسایل حفاظت فردی (Personal Protective Equipment : P.P.E) 37
- حفاظت از سر (Head Protection) 39
- حفاظت از چشم (Eye Protection) 41
- حفاظت از پا (Foot Protection) 43
- حفاظت از دست (Hand Protection) 45
- حفاظت از شنوایی (Hearing Protection) 47
- حفاظت از پوست (Skin Protection) 49
- تجهیزات تنفسی (Respirators) 51
- نگهداری وسایل حفاظت تنفسی (Respirators maintenance) 53
- ایمنی رانندگی (Driving Safety) 55
- افسر ترافیک (Traffic Officer) 57
- ایمنی جاده و ترافیک (Road and Traffic Safety) 59
- کار در ارتفاع (Working at Height) 61
- ایمنی داربست (Scaffold Safety) 63
- کمربند ایمنی (Safety Harness) 65
- داربست برجی متحرک (Mobile Tower Scaffold) 67
- استفاده از نردبان (Ladder Use) 69
- سکوهای کار (Working Platform) 71
- نرده‌های محافظ (Guardrails) 73
- کار در پشت بام ساختمان‌ها (Roof Work) 75
- بالابرها (Hoists) 77
- سکوی کار بالارونده‌ی متحرک (Mobile Elevated Working Platform) M.E.W.P 79
- ایمنی برق (Electrical Safety) 81
- تماس با خطوط برق هوایی (Overhead Lines) 83
- تنش‌زدایی (PWHT) 85
- روشنایی موقت (Temporary Lighting) 87
- ابزار برقی (Electric Tools) 89
- ایمنی اره‌ها (Saws Safety) 91
- استفاده از اره‌های زنجیری (Chain Saws) 93
- سیستم اتصال زمین (Grounding Earth System,) 95
- ایمنی جوشکاری (Welding Safety) 97
- اشعه‌ی جوشکاری (Welding Rays) 99
- جوشکاری با گاز (Gas Welding) 101
- ایمنی در سنگ‌زنی (Abrasive Wheels Safety) 103
- استفاده از ابزار و وسایل فشنگی (Cartridge Operated Tools) 105
- مخاطرات بخار آب (Steam Hazards) 107
- گاز سولفیدهیدروژن (H2S) 109
- گاز نیتروژن (N2) 111
- گاز منواکسیدکربن (Carbon Monoxide - CO) 113
- گاز دی‌اکسیدکربن (Carbon Dioxide – CO2) 115
- گاز متان (Methane - CH4) 117
- گاز آمونیاک (Ammonia – NH3) 119
- گاز کلر (Chlorine – Cl2) 121
- حفاظ ماشین‌آلات (Guarding) 123
- ایمنی لیفتراک (Forklift Safety) 125
- تجهیزات باربرداری (Lifting Equipment) 127
- تجهیزات و متعلقات باربرداری (Rigging Accessories) 129
- ریگر (Rigger) 131
- انبارداری ایمن (Warehouse Safety) 133
- جابه‌جایی دستی بار (Manual Handling) 135
- اختلالات آسیب‌های تجمعی (Cumulative Trauma Disorders : CTDs) 137
- ابزار دستی (Hand Tools) 139
- ابزارهای بادی (Penumatic Tools) 141
- پیشگیری از آتش (Fire Prevention)143
- ایمنی آتش (Fire Safety) 145
- کپسول آتش‌نشانی (Fire Extinguisher) 147
- کارهای تخریبی (Demolition Work) 149
- مواد منفجره (Explosive Materials) 151
- گودبرداری (Excavation) 153
- آفتاب‌سوختگی (Sun Burn) 155
- پیشگیری از گرمازدگی (Heat Stroke Prevention) 157
- کار در محیط سرد (Cold Stress) 159
- مخاطرات کار با رایانه (Computer Hazards) 161
- خستگی مزمن (Chronic Fatigue) 163
- صدا (Noise) 165
- تهویه (Ventilation) 167
- مالاریا (Malaria) 169
- گزیدگی حشرات و جانوران (Snakes, Scorpion and Insect Bite) 171
- کنترل مواد تهدیدکننده‌ی سلامتی
- (Control of Substances Hazardous to Health : C.O.S.H.H) 173
- خطرات سم‌پاشی (Spraying Poison Hazards) 175
- سیمان (Cement) 177
- خطرات بتن‌ریزی (Concrete Hazards) 179
- سرب (Lead) 181
- آزبست (Asbest) 183
- حلال‌ها (Solvents) 185
- کپک‌ها (Moulds) 187
- برگه‌ی اطلاعات ایمنی مواد (Material Safety Data Sheet : M.S.D.S) 189
- مایعات با قابلیت اشتعال بالا (High Flammable Liquid : H.F.L) 191
- حمل و نقل مواد خطرناک (Transport of Dangerous goods) 193
- ایمنی آزمایشگاه (Laboratory Safety) 195
- شارژ باتری (Battery Charging) 197
- ایمنی رنگ‌کاری و عایق‌کاری (Painting & Insulation Safety) 199
- ارتعاش (Vibration) 201
- گرد و غبار و گاز و بخار (Dust and Vapor) 203
- معاینات شغلی (Occupational Examination) 205
- سیلندرهای گاز تحت فشار (Compressed Gas Cylinders) 207
- ایمنی ماشین‌آلات سنگین (Heavy Vehicle Safety) 209
- تجهیزات و ماشین‌آلات عمومی سایت : (General Site Plant and Equipment) 211
- ایمنی دیگ بخار (Boiler Safety) 213
- ایمنی تسمه نقاله (Conveyor Safety) 215
- تسهیلات بهداشتی (Site Welfare) 217
- سندبلاست (Sandblast) 219
- کارهای زیرزمینی (Underground Works) 221
- مجاری و لوله‌های فاضلاب (Sewer) 223
- کار در نزدیکی آب (Working Near Water) 225
- آسفالت‌کاری (Working with Asphalt) 227
- کمک‌های اولیه (First Aid) 229
- برپایی سازه‌های فلزی (Steel Work) 231
- علایم و نشانه‌های ایمنی (Safety Signs) 233
- قفل زدن و برچسب‌زنی (Lock out / Tag out) 235
- ایمنی در قالب‌بندی (Formwork Safety) 237
- فضای بسته (Confined Space) 239
- کابل‌های زیرزمینی (Underground Cable) 241
- تست فشار (Pressure Test) 243
- فیتر (Fitter) 245
- تمام کاری (پرداخت‌کاری) کف (Floor Finishing) 247
- ایمنی رادیوگرافی (Radiography Safety) 249
- سوء مصرف مواد (Substance Abuse) 251
- ایمنی در کترینگ‌های غذایی (Safety in Catering) 253
- بهداشت در کترینگ‌های غذایی (Health in Catering) 255
- مدیریت زباله و پسماندها (Waste Management) 257
- پیشگیری از آلودگی (Prevention Pollution) 259
- حفاظت از محیط زیست (Environment Protection) 261
- سیستم مدیریت HSE بر پایه مدل OGP
- (HSE Management System based on OGP Model) 263
- مدیریت HSE پیمانکاران بر اساس راهنمای OGP
- (HSE Management of Contractors based on OGP Guideline) 266
- مدیریت ریسک (Risk Management) 269
- اجرای ایمن عملیات هم زمان (SIMOPS) 271
- جلسات HSE (HSE Meetings) 275
- HSE در عملیات حفاری خشکی (Onshore Drilling Rigs HSE) 278
- ایمنی بالگرد (Helicopter Safety) 282
