گفتارهایی كه در این كتاب آمده در بر گیرنده تصویری است از جایگاه محوری مفهوم توطئه و توطئه باوری در فرهنگ، سیاست و تاریخ معاصر ایران .كتاب از سه گفتار تشكیل شده اما قبل از آن، در پیش گفتار، مترجم، درباره علل توسل به تئوری توطئه بحث شده است .در نخستین نوشتار با عنوان "پارانوید در سیاست ایران "نوشته یرواند آبراهامیان، نخست به ریشه‌های پارانوید در ایران اشاره گردیده و در ادامه اشكال مختلف این مسئله به ویژه در میان جریانات سیاسی معاصر ایران به صورت تطبیقی بررسی شده است .در مقاله دوم با عنوان "توهم توطئه "تالیف احمد اشرف، نویسنده تلاش كرده است تا با نگاه تاریخی مفهوم توطئه در ایران، این پدیده اجتماعی را بررسی كند . وی بر این باور است كه تركیبی متشكل از میراث ریشه‌دار باورهای فرهنگی پیش از اسلام و شیعه در خصوص نیروهای شیطانی، دخالت‌های پیاپی خارجی در سال‌های نیمه استعماری سده نوزدهم و اوایل سده بیستم و سیاست ابرقدرت‌های دهه 1320و 1360، همچنین شیوه استبدادی و غیر مشاركتی سیاست در ایران ـ همراه با كنترل شدید مطبوعات و رسانه‌ها و نیز كارایی تئوری توطئه، به شكل مكانیسم دفاع جمعی، به ویژه در سال‌های ناتوانی و ضعف ـ موجب جاذبه و گیرایی‌های توطئه شده است .گفتار سوم به قلم "محمدعلی همایون كاتوزیان " با عنوان "خلیل ملكی، رد تئوری توطئه و پیشبرد جامعه مدنی "در واقع بررسی موردی از دیدگاه‌های خلیل ملكی در دهه‌های 1320و 1330به ویژه در خصوص مفهوم جامعه مدنی و بحث تئوری توطئه در ایران و پیامدهای آن است . نویسنده با مروری بر زمینه روشنفكری در ایران معاصر و ویژگی‌های آن، خط مشی سیاسی ملكی را بررسی كرده است .در این گفتار مبارزه ملكی علیه تئوری توطئه، یعنی مخرب‌ترین مانع در برابر توسعه سیاسی و اجتماعی كشور و نقش آن در سلب اعتماد به نفس در بین مردم، شرح و تحلیل شده است .مقاله اخیر از ضمیمه‌ای حاوی گزارش دستگیری خلیل ملكی، نیز متن كیفرخواست دادرسی ارتش بر ضد رهبران جامعه سوسیالیست‌ها برخوردار است .آخرین بخش كتاب، به كتاب شناسی توطئه و تئوری توطئه حاوی گزیده‌ای از مقالات انگلیسی و فارسی در ایران و جهان اقتصادی اختصاص یافته است .نمایه اسامی پایان بخش كتاب است.
