حسابداری و مدیریت پیمان های بلند مدت(جلد اول): براساس آخرین ضوابط استانداردهای حسابداری ایران

درباره ی کتاب

نظر به اهمیت بازخوانی و آموزش اصول و مبانی حاکم بر حسابداری و مدیریت پیمان های بلند مدت و همچنین نیاز به تطبیق این اصول و مبانی با استانداردهای حسابداری ایران و نیز همگرایی با استانداردهای حسابداری بین المللی، کتاب حاضر بر مبنای آخرین ضوابط استانداردهای حسابداری ایران و با تکیه بر جدیدترین منابع اطلاعاتی موجود اعم از بخش نامه ها و دستورالعمل های سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سازمان تأمین اجتماعی به رشته تحریر در آمده است.
در تألیف این کتاب سعی شده است با توجه به انسجام و جامعین مطالب ارائه شده، از نیاز خواننده به سایر منابع آموزشی در حوزه حسابداری فعالیت های پیمانکاری کاسته شود. بر این اساس، امید است مطالعه و درک عمیق مطالب این کتاب راهی به سوی شناخت هرچه بهتر و دقیق تر مفاهیم مرتبط با حسابداری پیمان های بلند مدت باشد.

مقدمه ناشر

خط‌مشی کیفیت انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران در عرضه کتاب‌هایی است که بتواند
خواسته‌های به روز جامعه فرهنگی و علمی کشور را تا حد امکان پوشش دهد
حمد و سپاس ایزد منان را که با الطاف بیکران خود این توفیق را به ما ارزانی داشت تا بتوانیم در راه ارتقای دانش عمومی و فرهنگ این مرز و بوم در زمینه چاپ و نشر کتب علمی دانشگاهی, علوم پایه و به ویژه علوم کامپیوتر و انفورماتیک گام‌هایی هر چند کوچک برداشته و در انجام رسالتی که بر عهده داریم، مؤثر واقع شویم. گستردگی علوم و توسعه روزافزون آن، شرایطی را به وجود آورده که هر روز شاهد تحولات اساسی چشمگیری در سطح جهان هستیم. این گسترش و توسعه نیاز به منابع مختلف از جمله کتاب را به عنوان قدیمی‌ترین و راحت‌ترین راه دستیابی به اطلاعات و اطلاع‌رسانی، بیش از پیش روشن می‌نماید. در این راستا، واحد انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران با همکاری جمعی از اساتید، مؤلفان، مترجمان، متخصصان، پژوهشگران، محققان و نیز پرسنل ورزیده و ماهر در زمینه امور نشر درصدد هستند تا با تلا‌ش‌های مستمر خود برای رفع کمبودها و نیازهای موجود، منابعی پربار، معتبر و با کیفیت‌ مناسب در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند.
کتابی که در دست دارید با همت " آقایان محمدحسین دهقانی تفتی، دکتر محمد
علی جمعه‌زاده بافنده" و تلاش جمعی از همکاران انتشارات میسر گشته که شایسته است از یکایک این گرامیان تشکر و قدردانی کنیم.
ویرایش و صفحه‌آرایی کامپیوتری: معصومه گنجی‌پور
ویراستاری: پریسا اخگری
طرح جلد: مینا دیده‌بان
ناظر چاپ: منصور عزیزی
در خاتمه ضمن سپاسگزاری از شما دانش‌پژوه گرامی درخواست می‌نماید با مراجعه به آدرس dibagaran.mft.info (ارتباط با مشتری) فرم نظرسنجی را برای کتابی که در دست دارید تکمیل و ارسال نموده، انتشارات دیباگران تهران را که جلب رضایت و وفاداری مشتریان را هدف خود می‌داند، یاری فرمایید.
امیدواریم همواره بهتر از گذشته خدمات و محصولات خود را تقدیم حضورتان نماییم.

مدیر انتشارات
مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران
publishing@mftmail.com

مقدمه مؤلفان

نظر به اهمیت بازخوانی و آموزش اصول و مبانی حاکم بر حسابداری و مدیریت پیمان‌های بلندمدت و همچنین نیاز به تطبیق این اصول و مبانی با استانداردهای حسابداری ایران و نیز همگرایی با استانداردهای حسابداری بین‌المللی، کتاب حاضر بر مبانی آخرین ضوابط استانداردهای حسابداری ایران و نیز با تکیه بر جدیدترین منابع اطلاعاتی موجود اعم از بخش‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها به رشته تحریر در آمده است.
در کتاب حاضر سعی شده است، با توجه به انسجام و جامعیت مطالب ارائه شده، از نیاز خوانده محترم به سایر منابع آموزشی در حوزه حسابداری فعالیت‌های پیمانکاری کاسته شود.
بر این اساس، امید است مطالعه و درک عمیق مطالب این کتاب، راهی به سوی شناخت هر چه بیشتر و دقیق‌تر مفاهیم مرتبط با حسابداری پیمان‌های بلندمدت باشد و مجموع این دو جلد کتاب بتواند به عنوان مرجعی برای اقدام و عملیات حسابداری در پیمان‌های بلندمدت مورد استفاده واقع شود. همچنین بتوان با تألیف بعدی در این حوزه که شامل حوزه‌های مدیریتی، تأمین مالی و مدیریت مالی پروژه‌ها در امور پیمان‌های بلندمدت می‌باشد، بتوانیم نسبت به تحقق استمرار این فعالیت علمی و پژوهشی گام برداریم. از جمله مزایای این کتاب نسبت به کتاب‌‌های موجود در این زمینه، به روز شدن آن بر مبنای جدیدترین منابع مرتبط و همچنین آخرین بخشنامه¬‌‌ها و دستور العمل‌‌های سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و سازمان تأمین اجتماعی و مطابقت روش‌‌های اجرای کار با استاندارد‌‌های حسابداری ایران در حوزه پیمان‌‌های بلند مدت است. همچنین از دیگر مزایای این کتاب، می¬توان به انسجام و جامعیت مطالب ارایه شده و عدم نیاز خواننده محترم جهت مراجعه به منابع آموزشی دیگر در حوزه پیمانکاری اشاره نمود.
در ادامه، بر خود لازم می¬دانیم ضمن تشکر و قدردانی از تمام نویسندگان و مؤلفان کتاب‌‌هایی که به عنوان متون یا منابع در این کتاب، مورد استفاده قرار گرفته‌اند، از همکاری بی¬دریغ جناب آقای
سیدحسین آباغی مدیر محترم دپارتمان مالی و حسابداری مجتمع فنی تهران و جناب آقای مهندس نوابخش مدیر محترم انتشارات دیباگران تهران که مشوق مؤلفان در تدوین و ارایه این کتاب بود‌‌ه‌اند و همچنین از زحمات بی‌دریغ سرکار خانم گنجی‌پور که حروفچینی و صفحه‌آرایی کتاب را برعهده داشته‌اند، کمال قدردانی و سپاس را داشته باشیم.
در پایان، از کلیه خوانندگان محترم این کتاب تقاضا می¬شود که ما را از هرگونه نظر یا پیشنهاد سازنده خود، از طریق ناشر یا آدرس mhosein_dehghani@yahoo.com و mohamad-baafandeh@gmail.com مطلع فرمایند تا در تجدید چاپ این کتاب از نظرها و پیشنهادهای آن‌ها استفاده شود.

محمد حسین دهقانی تفتی- محمد علی جمعه زاده بافنده

پیشگفتار

دانش بشری در گستره وسیعی از علوم، مسیری را به سمت توسعه نوید می¬دهد. امور مالی و حسابداری مانند سایر دانش‌‌‌ها درحوزه¬‌‌‌های نظری و عملی گسترشی عمیق داشته است. با تکامل رویکرد‌‌‌های برنامه¬ریزی که از تمرکز بر بازارگرایی آغاز گردیده و به تمرکز بر محصول¬گرایی رسیده است، اینک که عصر فراصنعتی را پیش روی خود داریم ارایه خدمات در حوزه¬‌‌‌های زیر ساخت جامعه همچون نفت، گاز، پتروشیمی، معدن، راه سازی و ..... دارای اهمیتی صد چندان شده است . استفاده از دانش نظری و دانش عملی در حوزه‌‌‌های مهندسین مشاور و پیمانکاری در توسعه این زیر ساخت‌‌‌ها موجبات توسعه را در کشور به‌همراه داشته است و پیشرفت‌‌‌های حاصل از توسعه در حوزه-‌‌‌های اقتصادی- اجتماعی کشورمان، در سایه تلاش پرشور و پشتکار مردم خوب سرزمین مادری‌مان ایران، نمود بارزی از این عزم و پشتکار است.
از آن‌جایی‌که توسعه در حوزه‌‌‌های زیر ساخت، در قالب سازمان صورت می¬گیرد، نیاز به واحد‌‌‌هایی است که زنجیره ارزش را پشتیبانی نموده تا دسترسی به اهداف میسر شود. یکی از دیسیپلین‌‌های سازمانی که در دسترسی به هدف در زنجیره ارزش سازمان نقشی حیاتی دارد امور مالی و حسابداری است.
وضعیت خاص قرارداد‌‌ها در اجرای پروژه توسط مهندسین مشاور و شرکت‌‌های پیمانکاری، نیازمند روشی خاص در حسابداری است که این حوزه را نسبت به سایر حوزه¬‌‌ها متمایز می¬سازد. البته استاندارد‌‌های حسابداری نیز برای این مقوله بیانی خاص دارد.
از آن‌جایی‌که نیاز به بازخوانی و آموزش اصول حاکم بر حسابداری پیمانکاری مطابق با استاندارد‌‌های حسابداری ایران در حوزه¬‌‌های مهندسین مشاور و پیمانکاری که هر دو به‌عنوان دو بازوی نظری و عملی برای اجرای بهینه پروژه¬‌‌ها فعالیت می¬کنند احساس گردیده است، بر آن شدیم تا ترکیبی از تجربیات عملی با استاندارد‌‌های حاکم را در قالب این کتاب به رشته تحریر درآوریم. بر این اساس، کتاب حاضر که در دو جلد ارایه می‌شود حاصل تجربیات و دانش مؤلفین آن در حوزه مالی شرکت‌‌های مهندسین مشاور و پیمانکاری می¬باشد که در اختیار علاقه‌مندان به این حوزه از دانش قرار گرفته است.
جلد اول کتاب حاضر در هفت فصل و سه پیوست تنظیم شده است که اهم مطالب موجود در آن به صورت خلاصه در زیر تشریح می‌شود:
در فصل اول کتاب تحت عنوان آشنایی با حرفه پیمانکاری، به بررسی مفاهیم بنیادی در حوزه پیمانکاری، اصطلاحات و ادبیات رایج در صنعت پیمانکاری، روش‌‌های اجرای پروژه‌ها و ضوابط تصمیم‌گیری در خصوص انتخاب نوع پیمان و هم‌چنین آشنایی با انواع پیمان‌‌های رایج در صنعت پیمانکاری به بحث گذاشته می‌شود. فصل دوم کتاب، به مراحل اجرای طرح در هریک از مراحل مطالعات مقدماتی، مطالعات تفصیلی طرح و اجرای عملیات طرح تخصیص یافته است. در فصل سوم، ثبت مخارج و عملیات مالی مرتبط با پیمان‌‌های بلند مدت در دفاتر پیمانکار و کارفرما و در فصل چهارم، مبانی شناخت و اندازه‌گیری سود پیمان‌‌های بلندمدت براساس ضوابط استاندارد حسابداری شماره 9 ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم، به حسابداری مخارج تأمین مالی دارایی در جریان ساخت در دفاتر کارفرما با توجه به الزامات استاندارد حسابداری شماره 11 و 13 ایران پرداخته شده است. در فصل ششم کتاب، دستورالعمل حق بیمه پیمان‌‌های بلند مدت و نحوه محاسبه، وصول و صدور مفاصا حساب بیمه بیان گردیده است و نهایتاً در فصل هفتم، آشنایی با انواع ضمانت‌نامه¬‌‌ها مطرح شده است. در ادامه کتاب و در بخش پیوست‌‌ها، به‌منظور نیازمندی به مراجعه به برخی مستندات، آیین‌نامه‌ها و استانداردها، در پیوست شماره 1 آیین‌نامه‌ طبقه‌بندی و تشخیص صلاحیت پیمانکاران و در پیوست شماره 2 شرایط عمومی و خصوصی پیمان و در پیوست شماره 3 متن کامل استاندارد حسابداری شماره 9 ایران تحت عنوان حسابداری پیمان‌‌های بلندمدت گردآوری شده است.

فهرست مطالب

مقدمه ناشر 5
مقدمه مؤلفان 6
پیشگفتار 7

فصل اول: آشنایی با حرفه پیمانکاری
1-1 تعریف پیمانکار در شرایط عمومی پیمان 9
2-1 انواع پیمانکاران از نظر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی 10
3-1 ویژگی‌‌های صنعت پیمانکاری 10
4-1 سایر ویژگی‌‌های پیمانکاران 11
5-1 ارکان اصلی عملیات پیمانکاری 13
6-1 آشنایی با اصطلاحات رایج در صنعت پیمانکاری 15
7-1 روش‌‌های اجرای پروژه‌‌ها 26
8-1 اصول و ضوابط تصمیم‌گیری درخصوص انتخاب نوع پیمان 27
9-1 انواع پیمان‌‌های رایج در صنعت پیمانکاری 29

فصل دوم: مراحل اجرای طرح
1-2 مرحله اول: مطالعات مقدماتی 35
2-2 مرحله دوم: تهیه طرح و نقشه‌‌های اجرایی (مطالعات تفصیلی طرح) 37
3-2 مرحله سوم: اجرای عملیات طرح 39

فصل سوم: ثبت مخارج و عملیات مالی پیمان‌های بلندمدت در دفاتر پیمانکار و کارفرما
1-3 مرحله اول: مطالعات مقدماتی 80
2-3 مرحله دوم: تهیه طرح و نقشه‌‌های اجرایی (مطالعات تفصیلی طرح) 81
3-3 مرحله سوم: اجرای طرح 82

فصل چهارم: مبانی شناخت و اندازه‌گیری سود پیمان‌های بلندمدت
1-4 درآمد پیمان 109
2-4 اندازه‌گیری درآمد پیمان 110
3-4 اعمال افزایش یا کاهش در درآمد پیمان 111
4-4 شناخت‌ درآمد پیمان‌ 112
5-4 معیار‌‌های اتکاپذیری اندازه‌گیری ماحصل پیمان در روش درصد پیشرفت کار 123
6-4 مواد و مصالح پای کار 133
7-4 انتخاب روش شناسایی سود پیمانکاری 141
8-4 حسابداری زیان ناشی از قرارداد‌‌های بلندمدت پیمانکاری 142
9-4 ملاحظات کاربردی خاص 149

فصل پنجم: حسابداری مخارج تأمین مالی دارایی در جریان ساخت در دفاتر کارفرما
1-5 مخارج تأمین مالی 173
2-5 دارایی واجد شرایط 174
3-5 شناخت مخارج تأمین مالی 174
4-5 فرایند اندازهگیری نرخ مخارج تأمین مالی 178
5-5 توقف احتساب مخارج تأمین مالی در بهای تمام شده دارایی 179
6-5 ملاحظات کاربردی خاص 180
7-5 افشا 180

فصل ششم: دستورالعمل حق بیمه پیمان‌‌های بلندمدت و مهندسین مشاور (نحوه ...)
1-6 فصل اول: مواد قانونی 187
2-6 فصل دوم: طبقه بندی قرارداد‌‌ها 190
3-6 احتساب جرایم مربوط به حق بیمه قرارداد‌‌های پیمانکاری 200
4-6 وظایف واگذارندگان کار، پیمانکاران و سازمان تأمین اجتماعی 202

فصل هفتم: آشنایی با انواع ضمانت‌نامه
1-7 قواعد عمومی ضمانت‌نامه‌‌های بانکی 207
2-7 تصویب نامه در خصوص مقررات مربوط به اخذ تضمین و تأدیه پیش پرداخت برای کار‌‌های پیمانکار 218
3-7 اصلاح تصویب‌نامه راجع به مقررات مربوط به اخذ تضمین انجام تعهدات 222
4-7 اصلاح تصویب‌نامه راجع به مقررات مربوط به اخذ تضمین انجام تعهدات 224
پرسش‌‌ها، تمرین‌ها و مسأله‌ها 233
پیوست الف: آیین نامه طبقه‌بندی و تشخیص صلاحیت پیمانکاران 253
پیوست ب: شرایط عمومی پیمان 276
پیوست ج: استاندارد حسابداری شماره9 (حسابداری پیمان‌‌های بلندمدت) 329
واژه‌نامه برخی از اصطلاحات پیمانکاری 341
فهرست منابع و مأخذ 365