اکولوژی گیاهان زراعی، کشاورزی اکولوژیک و بوم شناسی زراعی

درباره ی کتاب

این کتاب شامل خلاصه مطالب و نکات مهم درس اکولوژی گیاهان زراعی و زراعت تکمیلی به همراه سؤالات آزمون دکتری و پاسخنامه تشریحی می باشد.

مقدمه ناشر

خط‌مشی کیفیت انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران در عرضه کتاب‌هایی است که بتواند
خواسته‌های به روز جامعه فرهنگی و علمی کشور را تا حد امکان پوشش دهد
حمد و سپاس ایزد منان را که با الطاف بیکران خود این توفیق را به ما ارزانی داشت تا بتوانیم در راه ارتقای دانش عمومی و فرهنگ این مرز و بوم در زمینه چاپ و نشر کتب علمی دانشگاهی, علوم پایه و به ویژه علوم کامپیوتر و انفورماتیک گام‌هایی هر چند کوچک برداشته و در انجام رسالتی که بر عهده داریم، مؤثر واقع شویم. گستردگی علوم و توسعه روزافزون آن، شرایطی را به وجود آورده که هر روز شاهد تحولات اساسی چشمگیری در سطح جهان هستیم. این گسترش و توسعه نیاز به منابع مختلف از جمله کتاب را به عنوان قدیمی‌ترین و راحت‌ترین راه دستیابی به اطلاعات و اطلاع‌رسانی، بیش از پیش روشن می‌نماید. در این راستا، واحد انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران با همکاری جمعی از اساتید، مؤلفان، مترجمان، متخصصان، پژوهشگران، محققان و نیز پرسنل ورزیده و ماهر در زمینه امور نشر درصدد هستند تا با تلا‌ش‌های مستمر خود برای رفع کمبودها و نیازهای موجود، منابعی پربار، معتبر و با کیفیت‌ مناسب در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند.
کتابی که در دست دارید با همت "جناب آقای مهندس خالد سلیمی" و تلاش جمعی از همکاران انتشارات میسر گشته که شایسته است از یکایک این گرامیان تشکر و قدردانی کنیم.
ویرایش و صفحه‌آرایی کامپیوتری: مهسا کوراولی
ویراستاری: شیوا غمگسار و انسیه پارسافر
طراح جلد: مینا دیده‌بان
ناظر چاپ: منصور عزیزی
در خاتمه از خوانندگان عزیز و دانش‌پژوهان گرامی خواهشمندیم ما را با ارائه پیشنهادها و انتقادهای خود در بهبود کمی و کیفی کارهای انجام شده راهنمایی کنند تا بتوانیم در آینده کتاب‌هایی با کیفیت بهتر تقدیم حضورشان کنیم.

مدیر انتشارات
مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران
publishing@mftmail.com

مقدمه مؤلف

مطالعه اکولوژی گیاهان زراعی به معنی مطالعه آگرو اکوسیستم است. البته لازم به ذکر است که زمینه مطالعاتی آگرو اکوسیستم در روش خاصی از کشاورزی (پایدار، فشرده یا گسترده) خلاصه نمی‌شود. همچنین این علم تمام شیوه‌های مدیریت کشاورزی را دربرمی‌گیرد. اکولوژی گیاهان زراعی به معنی مطالعه تعامل بین محصولات و محیط جاندار و غیرجاندار اطراف آن‌ها است. در این شاخه از علم بر تئوری‌های آزمایشی کمی، اصول تولید، ثبات و پایداری اکوسیستم‌های طبیعی و کشاورزی تأکید می‌شود. اگرچه منابع ارزنده و کتب معتبری در رابطه با اکولوژی گیاهان زراعی وجود دارد، لیکن در کنار آن‌ها وجود مجموعه‌ای مدون که علاوه بر داشتن مطالب و مفاهیم درسی، حاوی نکات مهم در رابطه با آزمون‌های دکترای تخصصی باشد، می‌تواند مثمرثمر و مفید واقع شود.
علم زراعت به معنی استفاده از دانش اکولوژی گیاهان زراعی به منظور افزایش کمیت و کیفیت محصولات زراعی است. این مبانی در زراعت عمومی، صرفنظر از روش تولید به‌صورت عمومی به‌کار برده می‌شود. اما در زراعت تکمیلی با توجه به روش یا نظام تولید، روش‌ها یا شیوه‌های خاصی از مدیریت انتخاب می‌شوند. به‌طور کلی در زراعت تکمیلی مفاهیم، عمقی‌تر بحث شده و با هدف رسیدن به کشاورزی پایدار نظام‌های مختلفی از کشاورزی تعریف شده است که در این کتاب برخی از مهم‌ترین این نظام‌ها به‌صورت اجمالی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
در خاتمه از کلیه دوستان و دانش‌پژوهان گرامی خواهشمندم به منظور رفع نواقص علمی، با انتقادات و پیشنهادات خود از طریق آدرس الکترونیکی زیر، اینجانب را در بهبود کمی و کیفی این مجموعه در آینده راهنمایی فرمایند .

خالد سلیمی
KSalimi55@gmail.com

فهرست مطالب
 

مقدمه ناشر 10
مقدمه مؤلف‌‌ 11

بخش اول: اکولوژی گیاهان زراعی
فصل اول: اکوسیستم
خصوصیات اکوسیستم زراعی 16
اجزای اکوسیستم زراعی 16
مقایسه اکوسیستم‌های طبیعی و زراعی 18
انواع اکوسیستم‌های زراعی 21
اکوسیستم‌های کشاورزی 23
انواع نظام‌های کشاورزی جهان 23

فصل دوم: عوامل اقلیمی مؤثر بر رشد و نمو گیاهان زراعی
تشعشع خورشیدی 29
درجه حرارت 32
تنش گرما 34
مقاومت به گرما 34
علل وقوع سرما و یخبندان 35
تنش سرمازدگی 36
تنش یخ زدگی 36
آب 38
باران مؤثر (Effective rainfall) 39
رواناب 39
تبخیر و تعرق 39
بیلان آب در گیاه 40
تنش آب (Water stress) 40
مقاومت به خشکی 41
آب ایستادگی 42
کیفیت آب 43
اتمسفر 44
اثرات مستقیم باد بر گیاهان 44
خاک 45
تأثیر شوری بر رشد گیاهان 50
چرخه عناصر غذایی 51
ذخایر عناصر غذایی (Nutrient pools) در خاک 52
چرخه پایه عناصر غذایی 54
بیلان و بودجه عناصر غذایی 55

فصل سوم: فرایندهای جمعیت در کشاورزی: انتشار، استقرار و نیچ‌ اکولوژیکی
اصول اکولوژی جمعیت‌ها و دموگرافی گیاهی 60
راهکارهای مرتبط با چرخه زندگی 65
آشیانه (نیچ) اکولوژیکی 69
کاربرد تئوری نیچ در کشاورزان 73

فصل چهارم: تولید در کشاورزی
شاخص برداشت یا شاخص گیاه زراعی 76
عملکرد گیاه زراعی 77
عوامل محدود کننده 79
افزایش عملکرد گیاه زراعی 85
جنگل زراعی 89

فصل پنجم: روابط متقابل گونه‌ها در جوامع گیاهان زراعی
روابط موجود زنده- موجود زنده 91
رابطه موجود زنده- محیط- موجود زنده 92
روابط متقابل (تداخل عمل) در سطح جامعه 93
حضور توأم 94
هم زیستی 95
روابط متقابل سودمند در اکوسیستم‌های زراعی 97
اثرات تداخلی سودمند گیاهان پوششی 97
اثرات سودمند علف‌های هرز 98
تغییر دادن محیط سیستم زراعی 98
کنترل آفات با تقویت حشرات مفید 99
کشت مخلوط ردیفی 99

فصل ششم: تنوع و ثبات اکوسیستم‌های زراعی
مدیریت کل سیستم 102
ایجاد تنوع 103
تخریب، توالی و مدیریت اکوسیستم‌های کشاورزی 114
توالی توسعه‌ای 115
سیستم‌های جنگل زراعی 119
بهینه کردن اثرات مثبت درختان 120
مدیریت همه جانبه 120
نظم مکانی درختان 121
باغ‌های خانگی مناطق گرمسیری 122
پرسش‌های چهارگزینه‌ای (گرایش اکولوژی) 1391 126

بخش دوم: زراعت تکمیلی
فصل هفتم: اکولوژی تولید در اکوسیستم‌های کشاورزی
اجزای کیفی تولید محصولات کشاورزی 132
اجزای کمی تولید محصولات کشاورزی 133
عملکرد در بوم نظام‌های طبیعی کشاورزی 133
تعیین عملکرد واقعی گیاه زراعی 134
استفاده از روش‌های نوین بهبود عملکرد 137
بیوتکنولوژی و کشاورزی 138
بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک 139
مدل‌های اکوفیزیولوژیکی 140
مبانی تولید محصولات زراعی 140
عملکرد بالقوه در غلات 143
مبانی عملکرد اقتصادی در حبوبات 146
کیفیت محصول دانه 147
عوامل مؤثر برشاخص برداشت (HI) 148
راه‌های افزایش شاخص برداشت (HI) 148
عملکرد و سازگاری 148
ارزیابی عملکرد محصولات زراعی 149
فرایندهای اصلی در سنجش از دور 150
عملیات برداشت 151

فصل هشتم: کشاورزی پایدار
تعریف کشاورزی پایدار 153
حصول کشاورزی پایدار 154
تفاوت اکولوژیکی و زراعی سیستم‌های کشاورزی پایدار و فشرده 155
آشنایی با بعضی از اصطلاحات مورد استفاده در ارزیابی 155

فصل نهم: کشت مخلوط
تقسیم‌بندی نظام‌های کشت مخلوط 158
ارزیابی مخلوط 161
تغییرات عملکرد در کشت مخلوط 163
اجرای کشت مخلوط 166
اثر روش افزایشی بر عملکرد 167
اثر روش جایگزینی بر عملکرد 167
اثر کشت مخلوط بر کارایی استفاده از منابع 169

فصل دهم: جنگل زراعی (اگروفارستری)
نظام‌های جنگل زراعی 173
نظام‌های جنگل زراعی گرمسیری 176
شیوه‌های جنگل زراعی 178
خدمات زیست محیطی نظام جنگل زراعی 181
کاهش فرسایش خاک و حفظ حاصلخیزی خاک 182
نقش جنگل زراعی در کمیت آب 183
کاهش نشت گازهای گلخانه‌ای 183
نقش جنگل زراعی در حفظ تنوع 184
فواید سیستم اگروفارستری 185
معایب اگروفارستری 186

فصل یازدهم: اکولوژی حفاظت گیاهان زراعی
روش‌های مبارزه با آفات 187
مدیریت آفات و بیماری‌ها 190
مدیریت تلفیقی آفات 194
مدیریت فشرده زیستی آفات 195
مدیریت اکولوژیک بیماری‌ها در بوم نظام‌های زراعی 195
اکولوژی رقابت علف هرز با گیاه زراعی 197
دوره بحرانی کنترل علف‌های هرز 198
مدیریت تلفیقی علف‌های هرز 199
خلاصه‌ای از روش‌های کنترل حشرات 201

فصل دوازدهم: کشاورزی ارگانیک
تاریخچه مختصری از توسعه کشاورزی ارگانیک 203
مکتب‌های کشاورزی ارگانیک 205
اخلاق در کشاورزی ارگانیک 211

فصل سیزدهم: سیستم‌های خاک‌ورزی حفاظتی (Conservational tillage systems)
خاک‌ورزی (Tillage) 213
انواع سیستم‌های خاک‌ورزی 216
مزایای خاک‌ورزی حفاظتی 220
معایب خاک‌ورزی حفاظتی 221
انواع خاک‌ورزی حفاظتی 222

فصل چهاردهم: گیاهان زراعی جدید و سوخت‌های زیستی
آینده کشاورزی 229
گیاهان زراعی جدید 229
بررسی امکان متداول کردن گیاهان زراعی جدید 231
گیاهان زراعی برای انرژی 232

فصل پانزدهم: کشاورزی دقیق (Precision Farming)
اصول کشاورزی دقیق 235
اجزای تشکیل دهنده سیستم کشاورزی دقیق 237
کودپاش‌های پخش متغیر 238
سم‌پاش‌های پخش متغیر 238
پرسش‌های چهارگزینه‌ای (گرایش اکولوژی و فیزیولوژی) 1391 239

فهرست منابع 244