کتاب آسیب شناسی روانی 1 (یک) بر اساس طبقه بندی DSM-5 (ویرایش سوم) اثر حسین آزاد

به نام خداوند جان و خرد

کزین برتر اندیشه برنگذرد

پیشگفتار ویرایش اول

بدون داشتن شالوده‌ی منسجمی از فرآیندهای شخصیت – جریان‌هایی که فهم آن­ها در همه‌ی ابعاد رفتار، به­هنجار یا نابه­هنجار، قابل کاربرد است- نمی­توانیم به فهم و درک عمیق مسایل آسیب­شناسی روانی نایل آییم. دلیل این امر آشکار است، زیرا آسیب­شناسی روانی جدا و متفاوت از سایر رشته­های روان‌شناسی نیست، بلکه نتیجه و محصولی است از قوانین رشد، یادگیری، انگیزش، هیجان، شناخت و تفکر که امکان شناخت واقعیت‌های روانی را برای ما فراهم می­سازند و می­توانند در تشخیص گروهی خاص که از مسایل ویژه­ای رنج می­برند سودمند افتند. این گروه کسانی هستند که از جهاتی از افراد دیگر متفاوت هستند و به بیان سنتی و قدیمی، آشفته‌اند. بنابراین لازم است که پس از بحث و بررسی مفهوم به­هنجاری و نابه‌هنجاری اطلاعاتی درباره‌ی آن­ها کسب کنیم.

این قوانین نه تنها در شناخت به­هنجاری و نابه­هنجاری قابل کاربردند، بلکه به ما می‌نمایانند که تفاوت‌های بین افراد به­هنجار و نابه­هنجار، بدان‌گونه که ما تصور می­کنیم نیست و در واقع ممکن است که اغلب در ارزیابی و تصدیق این موضوع که یک بزرگسال آشفته مراحل اجتماعی­شدن خویش را به‌خوبی طی کرده و شایستگی پاسخ دادن به خواست‌ها و نیازهای فرهنگ و جامعه را داراست، با اشتباه مواجه باشیم. مثلاً اگر یک فرد سایکوتیک را که رفتار و افکارش از بسیاری جهات، در مقایسه با همگنانش، دچار اشکال و انحراف است در نظر بگیریم، متوجه می­شویم که تنها جزء کوچکی از رفتار کلی وی آشکارا منحرف است و آن جزیی است که ما نسبت به آن بسیار حساسیم، درحالی که ممکن است رفتار وی از سایر جهات بی­عیب باشد. مثلاً، بسیاری از اوقات صحبت‌های درستی داشته باشد، مثل دیگران غذا بخورد، در آداب و رسوم فرهنگی و اجتماعی متداول شرکت کند، از تفریحات معمولی لذت ببرد و حتی بسیاری از مسؤولیت‌های خویش را بشناسد و به آن­ها پاسخ مناسب بدهد. همچنین توجه به بهداشت، پاکیزگی و نظم غذا خوردن و خوابیدن خود را بدان حد حفظ کرده باشد که بتوان گفت فقط یک درصد از رفتارهای وی آشکارا آشفته­اند و 99 درصد از رفتارها و روابط اجتماعی او با دیگران تفاوتی ندارند. حتی تماس و برخورد وی با محیط، واقعیت‌های زندگی و روابط اجتماعی در حدی باشد که به رغم رنج­بردن از استرس‌های شخصی شدید، دست نخورده تلقی شوند.

با این وجود او فردی است آشفته و دچار یک آشفتگی باور نکردنی. یعنی درحالی که رفتار آشکار وی ممکن است در بسیاری از اوقات بی­عیب به نظر برسد، ولی افکار، احساسات و ادراک‌هایش منبع عذاب و ناراحتی شدید برای او باشند. بنابراین، لازم است که علل ناراحتی‌های چنین فردی را بشناسیم. برای رسیدن به این مقصود باید به جنبه­های فیزیولوژیایی به‌ویژه مغز و دستگاه عصبی او بینش حاصل کنیم، پایه­های یادگیری و احساسات او را بشناسیم، پویایی‌های رفتار او را بدانیم، به شناخت‌های او آگاهی داشته باشیم و از هدف‌ها، ارزش‌ها، و معنایی که برای خود در زندگی قایل است، اطلاع داشته باشیم. به‌همین دلیل در سراسر کتاب پس از ارایه‌ی هر اختلال سعی شده است که علل آن­ها از دیدگاه‌های مختلف: زیست‌شناختی، روان­پویایی، یادگیری، شناختی، انسان­گرایی، اصالت وجودی و اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. در آغاز تصمیم برآن بود که کلیه‌ی مطالب مربوط به آسیب­شناسی روانی در یک جلد ارایه شود، ولی به‌دلیل حجم زیاد آن­ها، در دو جلد گنجانیده شد که جلد اول آن هم اکنون در دسترستان قرار گرفته است.                                           

            حسین آزاد زمستان-1372

 پیشگفتار ویرایش دوم

      در آغاز و در ویرایش اول این کتاب، هدف اصلی عبارت بود از آشنا ساختن خوانندگان و دانشجویان با تشخیص، سبب‌شناسی و درمان اختلال‌های روانی با توجه به دیدگاه‌های مختلف زیست شناختی، روان پویایی، یادگیری، شناختی، انسان‌گرایی و اصالت وجودی و اجتماعی. با این وجود هنوز در آغاز فهم تعامل عوامل زیست‌شناختی و روان‌شناختی نسبت به تشخیص، سبب‌شناسی و درمان این اختلال‌ها هستیم.

بنابراین آن­چه در ویرایش دوم مورد تأکید و توجه واقع شده، نسبی‌گرایی فرهنگی است که کانون اصلی DSM-IV-TR (نسخه‌ی تجدیدنظر شده‌ی دستورالعمل تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی) را در سال 2000 میلادی تشکیل داده است. در دیدگاه نسبی‌گرایی فرهنگی این باور وجود دارد که قوانین یا استانداردهای بین‌المللی برای نام‌گذاری و تشخیص رفتار به‌عنوان نابه‌هنجار وجود ندارد، بلکه رفتار تنها می‌تواند با توجه به معیارهای فرهنگی، نابه‌هنجار به حساب آید. بدین‌دلیل به‌عقیده‌ی نسبی‌گرایان فرهنگی تعریف‌های متفاوتی درباره‌ی نابه‌هنجار بودن رفتار در فرهنگ‌های مختلف وجود دارد. قوانین و آداب و رسوم ازدواج، مرگ، تدفین، سوگواری، خودکشی و این­که آیا حقی برای مردن وجود دارد. مثال‌های خوبی هستند درباره‌ی نسبی‌گرایی فرهنگی که به‌صورت‌های متفاوت و حتی در بعضی موارد شگفت‌انگیز در کشورهای مختلف هند، ژاپن، چین، تبت، کشورهای آفریقایی و اروپایی به‌چشم می‌خورد. لذا در DSM-IV-TR حساسیت فزاینده‌ی نسبت به این واقعیت مبذول گردیده است که معیارهای فرهنگی تأثیر نیرومند بر افکار، احساسات، رفتار، و فعالیت افراد و در نتیجه بر تشخیص و نام‌گذاری اختلال‌های روانی دارند.

با توجه به موارد فوق سعی شده است تا در(ویرایش دوم) این کتاب کاستی‌های احتمالی مربوط به عوامل فرهنگی در ویرایش اول، مورد امعان نظر واقع گردیده، اطلاعات و نتایج بررسی‌های مختلف در این باره آورده شوند.

در این‌جا لازم می­دانم که از توجه و عنایت مسئولان موسسه انتشارات بعثت به‌ویژه از زحمات آقای مهندس عباس میقانی مدیرعامل و آقای  محسن میقانی در جریان نظارت بر چاپ، ویراستاری و امور فنی این کتاب صمیمانه قدردانی نمایم.  

 حسین – آزاد پاییز- 1389

پیشگفتار ویرایش سوم

آنچه در ویرایش دوم صورت گرفت براساس نسخه تجدیدنظر شده دستورالعمل تشخیص آماری (DSM-4-TR) بود که مورد توجه قرار گرفت. ولی به دلیل تحولات و تغییرات روزافزون علمی و تحقیقی و نیز یافته‌های آسیب‌شناسی روانی  صورت گرفته و به جهت به‌روزرسانی این یافته‌ها، کوشش شده است که ویرایش سوم مطابق(DSM-5) انجام شود. امید است دانشجویان  و استادان عزیز و محترم این موارد را مورد امعان نظر قرار دهند و اگر نظری دارند که البته نظر آنان بسیار ارزشمند است به  نویسنده پیشنهاد نمایند تا با کمال احترام مورد عنایت و توجه قرار گیرد.

در این ویرایش فصل‌های 1 تا 4 با اندکی تغییرات و فصل 5 و6 و 7 به طور اساسی مورد بازنگری و تغییر  بر اساس DSM-5 قرار گرفت و به زودی بقیه  فصل‌ها هم انجام خواهد شد.

در این بازنگری سعی شده که مطالب به خاطر فرصت کم اساتید و دانشجویان مطالب مورد ارایه به صورت خلاصه و موجز بیان شود تا به حجم کتاب افزوده نشود، همچنین تمام مطالب مورد نیاز گفته شده باشد.

در اینجا لازم می‌دانم مجدداً از مدیریت موسسه انتشارات بعثت جناب آقای مهندس عباس میقانی وآقای محسن میقانی بابت نمونه­خوانی، مقابله و نظارت فنی و تمامی دست‌اندرکاران چاپ  و انتشار این کتاب صمیمانه قدردانی نمایم.

حسین آزاد-پاییز99