مجموعه حاضر، حاصل یک دهه تلاش نگارنده به همراه اساتید و متخصصین علوم طراحی و مهندسی در طبیعت است که با توجه به نیاز جامعه علمی کشور،جهت استفاده مدرسین، کارشناسان و دانشجویان رشته های محیط زیست،فضای سبز،معماری،مدیریت و برنامه ریزی،منابع طبیعی و علوم مدیریت شهری تدوین شده است. این کتاب،جلد اول از سری کتب طراحی و مهندسی در طبیعت است.
مقدمه
انسان به عنوان تنها موجود متفکر کره زمین،جهت بقا و ادامه زندگی برخلاف دیگر موجودات شروع به بهره برداری از منابع طبیعی و به خدمت گرفت طبیعت،جهت برآورده کردن نیازهای زندگی خود نمود که بهره برداری بدون برنامه و مداخله جویانه بشر در طبیعت،تخریب و نابودی آن را درپی داشت. لذا در پی نابودی منابع و به خطرافتادن زندگی انسان برروی کره هستی و آگاهی بشر از ارزش منابع طبیعی ونقش و اهمیت آنها در زندگی انسان، تلاش در جهت حمایت، حفاظت و بهره برداری برنامه ریزی شده در طبیعت را درپیش گرفت.
یکی از مهمترین اشکال بهره برداری از طبیعت، انجام فعالیت های گردشگری و طبیعت گردی است که در قرن بیستم به دلیل آگاهی انسان از بحث اوقات فراغت در کنار کار و فعالیت مداوم و سخت که رهاورد انقلاب صنعتی بوده است،مورد توجه قرار گرفت.
به طورکلی یک جامعه فعال نیازمند آرامش، تجدید قوا و ارضای نیازهای روحی طبیعت گرایانه می باشد. طراحان و مدیران باید بهترین و دقیق ترین برنامه ریزی،طراحی و ساخت را برای این امور انجام دهند. برای رسیدن به این مهم طراحان ابتدا باید درک درستی از تفریح و تفرج داشته و سپس به برنامه ریزی برای گذران اوقات فراغت بپردازند.
از جمله فعالیت هایی که در زمان فراغت انجام می شود تفریح و تفرج است. تفریح عبارت است از هرگونه فعالیت یا عدم فعالیتی که با قصد قبلی و بامیل و رغبت در اوقات فراغت انجام گیرد. تفرج ازنظر دسته بندی فعالیت های فراغتی نوعی فعالیت تفریحی است که فقط در فضای بازانجام می شود. به این ترتیب تفرج شامل کلیه تفریحاتی است که در خارج از محیط های بسته و محدود انجام می گیرند و لذا نیازمند منابع است. در این راستا مناسب ترین منابعی که ضمن برآورده کردن نیازهای تفرجی و دارا بودن تنوع بالا، کیفیت آن را نیز افزایش می دهد، محیط های طبیعی می باشند. محیط هایی که از جذابیت،قابلیت و توانایی های بالقوه تفرجی برخوردارند.
تفرج، در تقسیم بندی اوقات فراغت ازنظر نوع فعالیت فراغتی، به طور عمده با فراغت فعال،فضاهای پرتحرک و مشارکت خلاق درارتباط بوده و سه رکن اصلی آن عبارتند از:
1. منابع تفرجی 2. طیف گردشگران 3. فعالیت تفرجی
در این کتاب ضمن شناساندن اهمیت محیط های باز و طبیعی به عنوان منابع بالقوه تفرجی، شیوه های مدرن برنامه ریزی و طرح ریزی نواحی تفرجی،بررسی طیف گردشگران براساس گروه های سنی،اجتماعی و اقتصادی،انواع فعالیت های تفرجی فضاهای باز،اصول و ضوابط طراحی فنی و مهندسی در محیط های بازو طبیعی برای انواع فعالیت های تفرجی با در نظرگرفتن توان بالقوه سرزمین و اصل توسعه پایدار بیان می شود.
مولف
فهرست مطالب
فصل 1 مفاهیم و تعاریف 1
1.1 مفاهیم و تعاریف 1
فصل 2 برنامه ریزی و طرح ریزی 11
1.2 ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین 13
1.1.2 شناسایی منابع اکولوژیکی 14
2.1.2 تجزیه و تحلیل داده ها 15
3.1.2 ارزیابی توان اکولوژیکی 16
4.1.2 ارزیابی توان محیط زیستی 17
2.2 بررسی،جمع آوری اطلاعات و تکمیل پرسش نامه های تفرجی 21
1.2.2 مسایل محیط اکولوژیکی 21
2.2.2 مسایل اجتماعی 23
3.2.2 مسایل اقتصادی 31
4.2.2 مسایل کالبدی 34
3.2 ارزیابی فرصت های تفرجی 35
1.3.2 فهرست برداری ازمنطقه 36
2.3.2 نماسازی 37
3.3.2 ناحیه بندی تفرجگاه
4.3.2 تحلیل swot 45
5.3.2 تعیین حدآسایش فیزیکی 47
6.3.2 فرصت های تفرجی پیشنهادی در یک ناحیه تفرجی 49
7.3.2 ناحیه بندی نهائی منطقه تفرجی 51
4.2 ظرفیت برد 54
1.4.2 تعریف ظرفیت برد 54
2.4.2 انواع ظرفیت برد 55
3.4.2 محاسبه ظرفیت برد تفرجی (گردشگری) 56
4.4.2مطالعه موردی: تعیین ظرفیت برد تفرج آبی دریاچه سد پونگولاپورت 59
5.2 توسعه پایدار 62
1.5.2 تفرج پایدار 63
2.5.2 معماری اکوتک 65
فصل 3 مفاهیم مهندسی 67
1.3 مقیاس 67
2.3 پلان 71
3.3 نما 73
4.3مقطع یا برش 74
5.3 توپوگرافی 74
6.3 روش تعیین ارتفاع یک نقطه در نقشه توپوگرافی 77
7.3 تعیین شیب بین دو نقطه 77
8.3 تهیه پروفیل های (مقاطع) طولی و عرضی 79
9.3 پرسپکتیو 79
فصل 4 چارچوب طراحی 83
1.4 چارچوب طراحی 85
2.4 مقیاس های طراحی 91
3.4 فرآیند طراحی محیط و منظر 103
فصل 5 اصول طراحی 107
1.5 فرم 107
1.1.5 عناصر تشکیل دهنده فرم 108
2.1.5 مشخصات بصری فرم 109
2.5 فضا 111
3.5 سازماندهی فرم و فضا 112
1.3.5 ارتباطات فضایی 112
2.3.5 سازماندهی فضایی 113
4.5حرکت در درون فضا 115
فصل 6 اصول زیباشناسی 125
1.6 مشخصه های فیزیکی 127
1.1.6 فرم 127
2.1.6 بافت 127
3.1.6 رنگ 128
2.6 اصول زیباشناسی 139
1.2.6سادگی 139
2.2.6 تنوع 140
3.2.6 توازن 140
4.2.6 تاکید 141
5.2.6 توالی 142
6.2.6 مقیاس 143
فصل 7 اصو ل و ضوابط طراحی فنی – مهندسی 145
1.7 پارکینگ 145
1.1.7 ملاحظات عمومی 145
2.1.7 تعداد جایگاه های پارک 146
3.1.7 انواع طرح پارکینگ 147
4.1.7 فضاهای پارکینگ 150
5.1.7 نحوه استقرار و ابعاد انواع پارکینگ وسایل نقلیه سواری 150
6.1.7 پارکینگ معلولین 155
2.7 مسیر 155
1.2.7 هدف از ایجاد مسیر 155
2.2.7 طرح ریزی مسیر 156
3.7 روشنایی 178
1.3.7 انواع سیستم های نورپردازی 178
2.3.7 انواع مدل های نورپردازی 180
3.3.7 ارزیابی سیستم نورپردازی 182
4.3.7 شدت روشنایی 182
4.7 تسهیلات بهداشتی 187
5.7 نواحی پیک نیک (خورگشت) 192
1.5.7 طرح نواحی پیک نیک 192
2.5.7 استانداردها در طراحی نواحی پیک نیک 194
3.5.7 مبلمان نواحی پیک نیک 195
4.5.7 اجاق ها (کباب پزها) 198
5.5.7 ظروف زباله 201
6.7 کمپینگ (اردوگاه) 202
1.6.7 مطاحظات عمومی 203
2.6.7 طرح ریزی نواحی کمپینگ 204
3.6.7 تهیه و تدارک امکانات تسهیلات 211
4.6.7 کنترل 212
5.6.7 سازماندهی نواحی کمپینگ 212
6.6.7 استانداردهای فضائی واحدهای کمپینگ 214
7.6.7 نواحی کمپینگ کلبه ای 221
فهرست منابع 223
