پیشگفتار
کتاب حاضر حاصل حدود 5/3 سال تلاش مداوم در محدوده شهر تاریخی یزد است که به بررسی محدوده‌ها، شرایط شکل‌گیری، نحوه توسعه، دگرگونی و تغییرات اتغاق افتاده در شهره می‌پردازد.
بسیاری ار محلات کنونی رمانی به وجود آمده اند که بر اثر رشد جمعیت یا مهاجرت و جابجایی ها، نیار به ایجاد مراکز زیستی جدید بوده است. بسیاری دیگر در طول تاریخ در سیر تحول خود از نامی به نام دیگر و یا حتی از جمیتی به جمعیت دیگر منتقل شده‌اند.
جرقه اولیه تولید این کتاب ار سالها پیش زده شد. زمانی که شرکتهای مشاور و مهندسین و طراحان آنها برای شهر و بافت تاریخی یزد شروع به کار نمودند. اینان بر مبنای آموزه‌های آکادمیک خود و مطابق معیارهای تعریف شده شهر و شهرنشینی که عمدتا بر ترجمه‌های نه چندان دقیق و صحیح از مطالعات غربیان راجع به شهر و چگونگی مداخله در آنهاست به خود اجازه دادند تا در جایی مثل شهر یزد به نسخه نویسی بپردارند. از جمله اقدامات انجام شده در این مسیر دسته بندی شهر به محدوده ها و منطقه هایی بود که پیش از آن سابقه نداشت و مردم محلی ار آن شناخت و درکی نداشتند و از این رو باعث بسیاری ار مشکلات شد.
واژه هایی مانند برذن و امثالهم به مداخله گران اجاره می‌داد که محدوده و مرکزیت محلات را نادیده بگیرند و محدوده های جدیدی را تعریف و مراکز جدیدی را طراحی کنند و از این طریق مراکز قبلی را از رونق بیندارند و از طریی مراکز جدید نیز توان پاسخگویی به مخاطبین غیرهمگن را نداشته باشند و اساسا چون اندازه های در نظر گرفته شده برای واحدهای شهر بزرگتر ار واحدهای واقعی شهری در شهر تاریخی یزد (محله) بودند از این رو محور بندی‌ها و منطقه بندی و سرانه های خدمات و بسیاری دیگر دستخوش تغییر و تحول شدند و ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کهن شهر که در طول زمان بر اساس نیارها و به انداره آنها شکل گرفته بود، به نابودی کشیده شوند و بسیاری از مراکز محلات که در این کتاب به معرفی آنها پرداخته ایم از بین برود. از این رو در این کتاب کوشش شد ساختارهای تاریخی تقسیم بندی شهر شناسایی شده و سیر تحول آنها بررسی و آنچه که موجب پدید آمدن آنها و ادامه حیاتشان شده مورد پژوهش قرار گیرد و برای گروههای بعدی به عنوان یک مرجع مطالعاتی باقی بماند.
برای شروع فعالیت نیاز به کار میدانی زبادی بود تا محدوده هر محله روشن شود. در ابتدا زمان فراوانی صرف شناخت لبه محلات شد. به گونه ای که هر محله از محله دیگر قابل تفکیک و بازشناسی باشد.
در مجموع چندین ماه بررسی و مطالعه مشخص شد برخلاف آنچه اکنون مرسرم و رایج است لبه ها در محلات آنچنان که تبدیل به یک خط شود واضح و روشن نیست. بلکه هر واحد مسکونی بنا به علایق و سلایق ساکنین می تواند خود را به یکی ار محلات مجاورش منتسب کند. و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که لبه محلات یک هاله است نه یک خط و علی رغم مشخص شدن این خطوط به دلیل نداشتن دقت کافی کنار گذارده شد و به مشخص کردن محدوده معابر محله و هاله ای روشن پیرامون مرکز محله برای تعیین محدوده هر محله بسنده شد.
مبنای انتخاب معلات اسناد و مدارک موجود، اعم از کتاب، وقف نامه، سفرنامه و امثالهم و وجود مراکز محلات مشهور بود. در مواردی پند تعدادی ار نامها در اسناد وجود داشت ولی در شهر فعلی یزد ناشناخته بود و اهالی محل دیگر آن محله را بدین نام نوی شناختند. بنابراین شناسایی محلات ار بین رفته یا تغییر نام یافته بخشی از فعالیتها را به خود اختصاص داد.
از طرفی تعدادی محلات وجود داشت که در اسناد و مدارک موجود نبود. بنابراین بخشی را به نام محلات از بین رفته در پایان کتاب آوردیم. با توجه به طولانی شدن زمان جمع آوری اطلاعات و آماده سازی این کتاب افراد زبادی در انجام کارها کمک کار و معین بوده اند که امیدوارم با توجه به اتمام کار و به نتیجه رسیدن از این که در این پژوهش فعالیت کرده‌اند خشنود باشند و ضرورت دارد از تک تک آنها صمیمانه قدردانی نمایم.
The present book is the outcome of three and half years of continuous efforts in the domain of historical city of Yazd. Such a research, studied the boundaries, formation, development, transformation and changes within the city.
Many of our communities today are the result of population growth or immigration demanding new appropriate habitats. However many others undergone certain changes nominally or anthropologically.
Early illuminations of this book dates back to several years ago. At that time, consulting architectural firms started to work on the urban fabric of Yazd mostly based on their academic backgrounds and exogenous provided criteria, which were mostly misinterpreted codes of western studies about the city. In this respect, intervention attitudes began to prescribe certain proposal among which was the division of the historical city into different regions that had no endogenous correspondent and led to numerous complications and urban predicaments later.
Allegedly, new urban terms and concepts permitted the interveners to disregard the actual boundaries of the existing communities and their integrity. Such a trend led to newly fabricated boundaries and centers in which undermined the prior community structures. Furthermore, these new civic centers and elements were unable to respond to the community inhabitants' needs and demands since they were defined to serve bigger metropolitan regions than to the Yazd city structural units. As a result, these new layouts, planning, zonings, and forced service distribution per capita transformed the socio-economical structures of the historic city, which were organically formed gradually during the course of history, gave rise to the impasse of obliteration. That is why there are no traces of some communities anymore, which will be introduced later in this book. Faced with such a mischievous approach, the greatest concern throughout the book was to restore and recognize the historical structures of urban divisions of the city and research their genesis and historical unfolding to provide a reference for future studies.
Such an end demanded a great deal of fieldwork to determine the boundaries of each community. At the beginning, much time was dedicated to recognize exact edges enabling every community to be clearly identified.
However, after several months of study and research, it was found that such exact and clearcut boundaries could not be achieved and would not be beneficial either. In fact, it was possible to
classify every single residential unit in one of the neighboring communities based on social interest. Finally, we came to this conclusion that the Community boundaries would be best described in a hybrid continuum of urban elements rather than a clear-cut line. That was why though to some extent exact edges were recognized, they were set aside and not applied due to lack of efficiency. In its place, the proximity of the community passages and a bright sphere around the community center were depicted.
فهرست مطالب
فصل اول: محلات
فصل دوم: محلات از بین رفته
محلاتی که در منابع تاریخی تنها اشاره ای به آنها شده.
فصل سوم: شخصیتها
