مقدمه
سرپرستی به عنوان یک شغل در اروپا بعد از جنگ جهانی اول شکل گرفت . در آن زمان جنبه فنی و نظارت بر انجام کار افراد بیشتر مورد توجه قرار داشت . با گسترش سازمانها به اهمیت کارسرپرستان نیز افزوده شد. زیرا در سازمان‌های بزرگ بدون وجود سرپرستان ادامه کار مقدور نبود .
بعد از جنگ جهانی دوم تفکر آموزش سرپرستان مطرح گردید و به لحاظ فزونی یافتن اهمیت نقش سرپرستان به عنوان مدیران نیروی کار در اجرای عملیات، سازمان‌های آموزشی و تحقیقاتی گوناگون برای آموزش سرپرستی ایجاد گردید. اما مهمترین سازمانی که تا به حال به امر آموزش و تحقیق در مورد سرپرستان و پاسخگویی به نیازهای نظری و فنی آنها پرداخته است. سازمان بین‌المللی کار (I.L.O) وابسته به سازمان ملل متحد است. البته سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) نیز در زمینه تهیه استانداردهای شغلی سرپرستان بهداشت محیط کار آنها فعالیت‌های فراوانی داشته است .
حوزه سرپرستی یکی از چالش برانگیزترین حوزه‌های مدیریتی سازمان است؛ چرا که سرپرست باید با مدیران و رؤسا از یک طرف و با کارکنان از طرف دیگر ارتباط داشته باشد. از این رو مسئولیت‌های بسیاری در قبال آنها و به طور کلی سازمان و محیط دارد. آموزش سرپرستی در ایران، ابتدا از طریق وزارت کار و امور اجتماعی آغاز گردید و تا به امروز به وسیله چند سازمان آموزشی دنبال میشود.
چنانكه از مطالب فوق استنباط مي‌شود، نويسندگان و مكتب‌هاي مختلف مديريت هر يك، نظام خاصي را براي رفتار عقلائي سازمانها پيشنهاد كرده‌اند. نظام وبر بر مبناي اصالت قانون و غير شخصي‌كردن امور سازمان استوار است، و به اعتقاد علماي كلاسيك مديريت نيز، از طريق اجراي به اصطلاح يك رشته اصول عمومي كه در جميع سازمانها معتبر است مي توان رفتار عقلائي را در دستگاههاي مختلف تضمين كرد. گرچه منطق «اصول مديريت» روشن و طي زمان نتايج مطلوبي از اجراي آنها بدست آمده، معذلك «اصول» مزبور مشمول محدوديتهاي قابل توجهي واقع شده است، بخصوص اين كه بسياري از ارزشهاي مهم انساني در نظريه هاي كلاسيك مديريت ناديده گرفته شده، و به سبب همين محدوديتها و عدم قابليت انطباق با شرايط واقعي است كه مسائل پيچيده و غامض سازماني را نمي‌توان در چارچوب نظريه هاي مزبور بدقت مورد مطالعه قرار داد. كنترل و نظارت يكي از وظايف مهم مديرانسازمان‌ها است كه بهوسيلهي آن ميزان تحقق اهداف سازماني و اصلاح يا تغييرات لازم در سازمان معلوم ميگردد.
چهار وظیفه مدیریتی، وظایفی هستند كه مدیران عالی، مدیران میانی و مدیران عملیاتی و سرپرستان از بالاترین تا پایینترین سطوح مدیریت انجام میدهند. از دیدگاه سرپرست، هر یك از این وظایف دارای مفهوم خاصی است. برنامه‌ریزی از مهمترین ابزار مدیریت برای افزایش میزان بهره‌مندی سازمان از نتایج کار و همت کارکنان است. یک مدیر توانمند، قابلیت برنامه‌ریزی صحیح برای انجام نظم در سازمان در مسیر رسیدن به اهداف را دارا است .
مسئلۀ تجزیه و تحلیل شغل، انتخاب و استخدام کارکنان مسئلهای است که در دورههای اخیر اهمیت زیادی کسب نموده است. پیدا کردن و استخدام کارکنان مناسب یکی از مهمترین مسائل مدیریت منابع انسانی به حساب میآید، اهمیت این مسئلۀ در عصر حاضر بیش از پیش احساس میشود.
از آنجایی که تجزیه وتحلیل شغل انتخاب و گزینش کارکنان سازمان سبب هزینه های پنهان و آشکار زیادی میشود، و از طرف دیگر از آنجایی که این مسئله نقش بسزایی در موفقیت و یا عدم موفقیت سازمان دارد، در سیستم مدیریت منابع انسانی انتخاب، گزینش و استخدام کارکنان نیاز به طراحی و پیاده‌سازی یک سیستم مناسب با قابلیت و استانداردهای دقیق و استراتژیک دارد. در این زمینه عدم وجود مدلهای خاص برای استخدام کارکنان کاملا مشهود و قابل حس میباشد. مطالعات نشان مي‌دهد که براي فعاليت تمامي گروه‌هاي سازماني وجود انضباط امري ضروري است. اعضاي هر گروه بايد ميل و خواسته‌هاي شخصي خود را کنترل کنند و براي نفع همگاني، همکاري کنند. به عبارتي ديگر آنها بايد خودشان را به نحوي منطقي با کدهاي رفتاري تدوين شده توسط مديريت سازمان تطبيق دهند و از اين طريق با اهداف سازماني،سازگاري يابند. اگر اعضاي يک سازمان، شرکت، اتحاديه و يا يک ملت توسط برخي از قوانين و مقررات حاکم بر آن اجتماع پذيرفته نشوند، آن سازمان با تهديد و نابودي روبرو خواهد بود. در يک سازمان، مهارت در ايجاد يک فضاي سالم انضباطي، از مهمترين ويژگيهاي مسئولان آن سازمان است. برخي از مسئولان قادرند ميزان تمايل به تطبيق با قوانين و مقررات سازمان را در بين کارکنان خود وسعت بخشند. برخي کارکنان بدون اعمال قدرت ظاهري سرپرستان و مسئولان، خود همکاري و سازش مي‌کنند و حتي خود را با مقررات تطبيق مي‌دهند. از ســوي ديگر برخي از مسئولان فقط به گونه‌اي مي‌توانند عمل کنند که توسط اکثر افراد به نظر نوعي تنبيه يا تهديد مي‌آيد و گروهي ديگر هم افراد را آزاد مي‌گذارند که هر آنچه را که مايلند انجام دهند و تخلفات ظاهري از قوانين را هم با ديده اغماض مي‌نگرند.
حل مسائل مرتبط با مدیریت منابع انسانی، نیاز خود را به استفاده از نظریۀ مجموعههای فازی بیش از پیش در دورههای معاصر نشان داده است، به همین دلیل به روشهای تصمیمگیری در شرایط عدم قطعیت استناد میگردد.
نظریۀ مجموعههای فازی، سعی میکند عدم قطعیت را از میان بردارد. نظریۀ مجموعۀ فازی یک سیستم ریاضی است که امکان کار با اطلاعات غیردقیق و ناتمام، هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی را فراهم مینماید.
نظریۀ مجموعههای فازی در شرایط عدم اطمینان، بدون استفاده از هر گونه تصویر دقیق، رویه و طرح راهحل مسئله را آنچنان پیشنهاد میکند که عامل نامشخص و یا عاملی که در آن عدم اطمینان وجود دارد، به صورت موضوعی ارزیابی و بررسی میگردد. بدین شکل اطلاعات ناتمام و نامشخصی که با آن روبرو هستیم در نهایت با ارزیابیای که توسط خود محقق انجام میشود حتی اگر غیردقیق باشد یک نتیجهگیری مشخص را تأمین میکند.
مفهوم های فازیای که انسان به آنان استناد میکند (زیاد، کم، به مقدار کافی، تعدادی، مقدار زیاد و غیره) تصویر کیفی مسئلۀ مورد بررسی را نشان میدهد و با در نظر گرفتن مسئلۀ عدم اطمینان در آن، امکان بیان تصویری از عاملهای غیر دقیق به صورت کمی میشود.
ارزیابی عملکرد کارکنان فرایندی بسیار مهم و از حساسترین مسائل مسؤلان در سازمان میباشد. با وجود تلاش فراوان برای ارزیابی بهتر کارکنان توسط مسؤلان؛ هنوز کارکنان راضی نیستند. شناخت کارکنان قوی و اعطای پاداش به آنها؛ ایجاد انگیزه برای بهبود عملکرد از راه ارزیابی درست عملکرد میسر است. مدیران کلاسیک، ارزیابی را به منظور کنترل کار کارکنان انجام میدادند اما امروزه هدف ارزیابی، راهنمایی و ارشاد کارکنان برای مشارکت گروهی به منظور افزایش اثربخشی و کارایی سازمان است.
نظام ارزیابی عملکرد باید به گونه‌ای طراحی شود که کارکنان را نسبت به بهبود عملکرد و در نتیجه مشارکت در بهره‌وری، اثربخشی و برتری سازمان برانگیزاند .
مولفین
زمستان 93
فهرست مطالب
فصل1 كليات و مفاهيم اصول سرپرستي و مديريت سازمانها 1
تعريف اصول سرپرستی 2
تاریخچه و ضرورت آموزش سرپرستی 4
اختیارات و مسئولیت های سرپرست 5
نقش سرپرست در تعیین شغل افراد 7
عوامل مؤثر در انتخاب شغل فرد 7
نقش مشاركت در سرپرستی 8
مشکلاتی که سرپرست ها برای خود ایجاد می کنند 8
جایگاه سازمانی سرپرست در انواع مدیریت 9
مهارت های مورد نیاز سرپرستی 9
وظایف سرپرست 11
جایگاه شغل سرپرستی در سازمان و ویژگی‌های آن 12
تعريف سازمان 13
انواع سازمانها 13
تعریف مدیریت برحسب عناصر تشکیل دهنده آن 14
تعریف سازمان (سیستم، اداره) 15
موازین توزیع اختیارات در سلسله مراتب سازمان 20
رهبری 23
تعريف ساختار سازماني 28
تصمیم گیری 30
رابطه انواع تصميمها و مسائل و سطوح سازماني 30
فصل2 مديريت كاركنان و تئوري‌هاي كلاسيك مديريت 45
مدیریت منابع انسانی 46
مدیریت منابع انسانی و مدیریت کارکنان 51
مکتب مدیریت علمی فردریک تیلور 58
اجزاي مديريت علمي 59
مكتب نئوكلاسيك 67
مفروضات تئوري نئوكلاسيك ها 68
مقايسه مكاتب نئوكلاسيك و كلاسيك 70
فصل 3 عناصر مديريت و اصول برنامه‌ريزي كارها و زمانسنجي كارها 81
تعریف مدیریت برحسب عناصر تشکیل دهنده آن 82
تعریف سازمان (سیستم، اداره) 82
زمان سنجی 91
تعريف ساختار سازماني 96
ابعاد برنامه‌ها 97
انواع برنامه‌ريزي 97
تصمیم گیری 98
رابطه انواع تصميمها و مسائل و سطوح سازماني 98
روش ها و اصول تصمیم گیری در اجرای برنامه ریزی 102
فصل 4 نظريه‌هاي نوين در مديريت و اصول كنترل 111
نظریه نوین مدیریت 112
تعريف سيستم 115
سازمان در قالب سيستم 116
مسائل مفهومی تئوری سیستم ها 118
عناصر و اجزی تشکیل دهنده ی سیستم 119
كاربرد تئوري سيستم در مديريت 119
نگرش اقتضايي(نگرش موقعيتي) 121
متغيرهاي اقتضايي 121
انواع كنترل 125
فصل 5 تجزيه و تحليل شغل و فرآيند كارمنديابي 129
تجزیه وتحلیل شغل 130
تعریف و اهداف تجزیه و تحلیل شغل 130
عوامل موثر در انتخاب شغل افراد 154
فصل6 ارزيابي عملكرد و سيستم‌هاي پاداش دهي 159
تعاریف ارزیابی عملکرد 160
اهداف ارزیابی عملکرد 160
ويژگيهاي نظام ارزيابي عملكرد سازمانی کارامد 161
معیارهای ارزیابی عملکردجهت حصول اطمینان از انجام مطلوب ارزیابی 162
معيارها، شاخصها و استانداردها در نظام ارزيابی عملكرد 163
ارزيابي حد وسط يا بالعکس 168
روش های ارزیابی عملکرد کارکنان 168
اصول مديريت (principles of management) 169
اصول قدرت سازماني 170
اصول پاداش سازماني 171
اصول رفتار سازماني (به احساسات و رفتارهاي مناسب كارمندان سازماني توجه مي كند) 172
فصل7 انضباط و آيين نامه‌هاي قوانين كاري 181
روابط کار و کارگر 182
انضباط در سازمان با رويکردی نوین 183
آئين نامه انضباطي 184
بعضی از قوانین و دستورالعمل ها در قانون کار 186
انواع مرخصی 186
شاخصهاي مورد توجه در رسيدگي به تخلفات 188
فصل8 كاربرد منطق فازي در مديريت پرسنل 197
مدیریت عدم قطعیت (تردید و عدم اطمینان) 199
سیتم های پشتیبان تصمیم گیری 200
علم مدیریت فازی 202
تصمیمگیری در محیط فازی 204
فصل9 سازمانهاي مجازي 215
تعاریف سازمانهاي مجازي 216
ابزار كليدي در سازمانهاي مجازي 218
مدير الكترونيكي 220
