مدیریت و تشکیلات کارگاهی

پیشگفتار

ساختمان‌سازی قدمتی به اندازه تاریخ یکجانشینی بشر دارد. از طرفی دیگر این امر حجم گسترده‌ای از کارها را شامل می‌شود. مشهور است که ساختمان‌سازی با بیش از سیصد حرفه مختلف در ارتباط مستقیم است. هماهنگی و یکپارچه‌سازی این حجم گسترده از مشاغل نیاز به دانش و مهارت و تجربه کافی دارد. به همین دلیل منابع و مراجع مختلف، انواع ضوابط ، استانداردها، معیارها و شیوه‌های اجرای فعالیتهای مختلف را معرفی می‌کنند. در این میان شاید یکی از مهمترین بخشهای این حرفه، مدیریت منابع مختلفی باشد که مورد استفاده قرار می‌گیرند. مدیریت منابع، وظیفه تامین، هماهنگی، برنامه‌ریزی و تعیین نحوه مصرف منابع را برای رسیدن به اهداف به عهده دارد.
بررسی عوامل گوناگون مسبب شکست یا کاهش بهره‌وری فعالیتهای عمرانی نشان می‌دهد که مدیریت نادرست و یا غیر اصولی، سهم عمده‌‌ای در نتایج نهایی داشته است. بطور کلی همواره مدیریت عامل مهمی درشکست و یا موفقیت کارهای مختلف بوده است. بر همین مبنا تدوین مجموعه‌ای از مطالب که در مدیریت فعالیتهای ساختمانی بتواند موثر و کارگشا باشد احساس شد و در نهایت مجموعه‌ای از مطالب اولیه مدیریت و تشکیلات کارگاهی شکل گرفت که امید است بتواند در کنار سایر منابع برای علاقمندان به این مباحث و دانشجویان معماری و عمران مفید و سودمند باشد.
بر خود لازم می‌دانم از تمامی کسانی که به نحوی در تهیه و تدوین این کتاب یاری‌رسان بوده‌اند سپاسگزاری کنم. به ویژه از راهنماییها و مطالب ارزنده استاد گرانقدر و بی بدیلم مهندس محمدعلی کاشف حقیقی-که الفبای مدیریت پروژه را به من آموختند- و نیز سایر اساتید و بزرگوارانی که راهنمایی و مساعدتشان کمکی برای نیل به مقصود بود تشکر نمایم. همچنین از مدیریت انتشارات پارسه نو، جناب آقای زروئی که امکان چاپ این کتاب را فراهم کردند سپاسگزارم.
امیدوارم که متخصصان و اساتید، نظرات اصلاحی خود را برای بهبود کیفیت مطالب این کتاب از اینجانب دریغ نفرمایند.

سعید رکوعی
شهریور هشتاد و نه

فهرست

فصل اول : کلیات و تعاریف

1-1- ویژگیها و چهارچوب کلی 3
1-1- 1- برنامه، طرح ، پروژه 3
1-1-2 پروژه و کارگرد 5
1-1-3- سازمان یک پروژه 6
1-1-4- دوره زندگی یک پروژه 6
1-1-5- مراحل اجرای یک پروژه عمرانی 8
1-2- تعاریف و اصطلاحات 10
1-2-1- مدیریت پروژه 10
1-2-2- محیط پروژه 10
1-2-3- عوامل و ارکان پروژه 10
1-2-4- سازمان پروژه 11
1-2-5- ساختار شکست کار پروژه 11
1-2-6- پروژه فرعی 12
1-2-7- عملیات کلی 12
1-2-8- عملیات 12
1-2-9- فعالیت اصلی 13
1-2-10- فعالیت 13
1-2-11- مدت اجرا 14
1-2-12- شیب هزینه فعالیت 14
1-2-13- درصد پیشرفت واقعی یا عملکردی 14
1-2-14- پیشرفت عملکردی پروژه 14
1-2-15- ارزش نسبی 14
1-2-16- درصد پیشرفت برنامه‌ای 16
1-2-17- نمودار ساده منابع 16
1-2-18- نمودار انباشته منابع 16
1-2-19- نمودار بودجه کارهای زمان‌بندی شده 17
1-2-20- نمودار هزینه کارهای انجام شده 17
1-2-21- نمودارهزینه واقعی کارهای خاتمه یافته 17
1-2-22- نمودار انباشته 17
1-2-23- هزینه مستقیم پروژه 18
1-2-24- هزینه غیر مستقیم پروژه 18
1-2-25- واقعه مهم 18
1-2-26- شاخص عملکرد برنامه زمانی 18
1-2-27- شاخص عملکرد هزینه 19
1-2-28- درصد صرفه جویی یا افزایش هزینه 19
1-2-29- نهاد برنامه‌ریزی و کنترل پروژه 19

فصل دوم : عوامل اجرایی پروژه‌ها و قراردادها

2-1- عوامل اجرایی 22
2-1-1- سیستمهای عوامل اجرایی 23
2-1-2- دستگاه اجرایی 24
2-1-3- کارفرما 24
2-1-4- مهندسان مشاور 25
2-1-5- پیمانکار 26
2-1-6- دستگاه نظارت 27
2-1-7- مدير طرح 28
2-1-8- نمودار گردش كار اجراي يك پروژه 28
2-2- قراردادها 31
2-2-1- فهرست بها 31
2-2-2- درصدی از هزینه واقعی 33
2-2-3- دستمزد ثابت به اضافه هزینه واقعی 33
2-2-4- مدیریت شرطی 34
2-2-5- امانی 34
2-2-6- قرارداد بر اساس واحد کار 34
2-2-7- قرارداد بر اساس برآورد کلی 34
2-2-8- برنامه‌ریزی پیشرفت کار 35
2-2-9- کلید در دست 35

فصل سوم : قوانین و آیین‌نامه‌ها

3-1- قانون برگزاری مناقصات 39
3-2- شرایط عمومی پیمان 57
3-3- شرایط عمومی قراردادهای خدمات مشاوره 102

فصل چهارم : زمان‌بندی پروژه‌ها

4-1- روش نمودار میله‌ای 133
4-1-1- انواع نمودار‌های میله‌ای 133
4-1-2- مراحل ترسیم نمودار میله‌ای گانت 134
4-1-3- بروز کردن برنامه 135
4-2- روش مسیر بحرانی 138
4-2-1- طراحی و ترسیم شبکه 138
4-2-2- بررسی و تکمیل ترسیم شبکه 145
4-2-3- بررسی امکانات زمان هزینه 153
4-2-4- روش محاسبه شاخصهای زمانی 157
4-2-5- مسیر بحرانی 165
4-2-6- شناوریها 166

فصل پنجم : ماشین‌آلات ساختمانی

5-1- بیل مکانیکی 179
5-2- لودر 182
5-3- بولدوزر 185
5-4- گریدر 187
5-5- اسکریپر 189
5-6- غلطک 191
5-7- کمپکتور 194
5-8- کامیون 195
5-9- دامپر 196
5-10- کمپرسور 197
5-11- جرثقیل 198
5-12- ماسه‌شوی 202
5-13- بتونیر 203
5-14- دستگاه مرکزی تولید بتن 204
5-15- پمپ بتن 206
5-16- ویبراتور 207

منابع و مراجع 208