پیش‌گفتار نویسنده
مشخصات هندسی محصول، یا مُهندِم، زبان علامتیِ بین‌المللی‌ای است که به کار بیان رواداشتهای نقشه‌های فنی می‌آید.
مهندم در شماری از استانداردهای منتشرشدهٔ ایزو، سازمان بین‌المللی استانداردسازی، تعریف شده است. کار تدوین استانداردهای مهندم در کارگروه فنی ایزو کاف ۲۱۳ انجام می‌شود و بنده رئیس این کارگروه هستم.
مهندم زیربنای تولید و تبادل بین‌المللی است. نقشه‌ای که به این زبان در کشوری تهیه شده باشد در کشوری در سوی دیگر دنیا قابل‌فهم و قطعهٔ آن قابل‌ساخت است، بی‌آنکه طراح و تأمین‌کنندهٔ قطعه هیچ زبان مشترکی جز زبان مهندم داشته باشند.
بخشی از مقصود این کتاب آن است که نقش درس‌نامهٔ هنرستانها و دانشگاههای فنی را ایفا کند، ولی برای خودآموزی و مراجعات بعدی نیز می‌توان از آن سود جست.
هدف کتاب آن است که به خواننده آگاهی کافی بدهد تا، از طرفی، نقشه‌های مهندمی را بخواند و تفسیر کند و، از طرف دیگر، به حد کافی از ”واژگان“ و دانش دستورِ بیانِ الزامهای هندسی قطعه، در قالب الزامهای آئین‌مند مهندم، بهره‌مند شود.
این کتاب بازگویی استانداردهای مهندم با بیانی دیگر است و به‌خودی‌خود اعتبار قانونی ندارد. ضمانتی نیست که این کتاب عاری از اشتباه باشد و، گذشته از این، از آنجا که استانداردهای زیربنای آن پیوسته در حال تحول و روزآمدشدن‌اند، حتی ممکن است چیزی که در تاریخ انتشار این کتاب درست است با تکامل استانداردها در گذر زمان نادرست گردد. درضمن، جزئیات و قوانینی برای استفاده در حالات خاص وجود دارد که در این کتاب نیاورده‌ام، بعضی را برای آنکه ارائهٔ مطلب کمتر پیچیده شود و بعضی را به ملاحظهٔ اینکه حجم کتاب از حد خارج نگردد.
به همهٔ دلایل فوق، هرقدر تأکید کنم مبالغه نیست که، اگر می‌خواهید نسبت به درستی تفسیرتان از مشخصات مهندمی مطمئن باشید، همه‌وقت باید به سراغ اصل استانداردها بروید.
مایلم از همهٔ کسانی که در تکوین این کتاب همکاری کرده‌اند تشکر کنم: لارْس بروگارد، از سازمان استانداردهای دانمارک _ او که نخستین بار پیشنهاد کتاب مهندم ایزو را مطرح کرد، میکل کواس و کارکنان انتشارات سازمان استانداردهای دانمارک، همین‌طور کارکنان بخش انتشاراتی ایزو، که این اثر را پدید آورده‌اند. مایلم از دکتر مارک مالبورگ و شرکت او، دیجیتال مترالجی سُلوشنز، بابت اینکه اجازه دادند از داده‌های آزمون و نمودارهای زبری بستهٔ نرم‌افزاری آمنی‌سرف ایشان در فصل 9 استفاده کنم، تشکر ویژه به‌جای آورم. و سرانجام، مایلم از دکتر پر بنیچ ، نخستین رئیس کارگروه فنی ایزو کاف 213 تشکر کنم که اول بار او بود که مرا با دنیای مهندم آشنا کرد.
امیدوارم از مطالعهٔ این کتاب لذت ببرید.
دکتر هنریک اس نیلسِن
دسامبر 2۰11
فهرست مطالب
فصل 1 نظام ماتریسی مهندم 1
1.1 فلسفهٔ مهندم 2
1.2 شاکله 3
1.3 دنیاهای سه‌گانه 7
1.4 اصل دوگانگی 8
1.5 عملیات 8
1.6 عملگر 10
1.7 نظام ماتریسی مهندم 11
1.8 خلاصه 28
فصل 2 رواداشتهای بُعدی 31
2.1 علائم ترسیمی 32
2.2 انواع بُعد 33
2.3 شاکله‌های اندازه‌دار 33
2.4 اندازۀ دونقطه‌ای 35
2.5 اندازۀ فراگیر 36
2.6 الزام پوش 40
2.7 نحوهٔ درج الزامات اندازه 42
2.8 ایزو 286 43
2.9 روال پیشین 47
3.10 ابعادِ غیر اندازه 48
2.11 خلاصه 51
فصل 3 رواگاهها 53
3.1 رواگاههای سه‌بعدی 58
3.2 مجموعهٔ رواگاههای دوبعدی 66
3.3 رواگاههای دوبعدی منفرد 72
3. 4 یک دایره 73
3.5 خلاصه 76
فصل 4 علائم رواداشتها 79
4.1 رواگاههای ثابت 85
4.2 رواگاههای سیار 104
4.3 رواگاههای بی‌رابطه 132
4.4 رواداشتهای لنگی 157
4.5 خلاصه 166
فصل 5 مبنا و دستگاه مبنایی 167
5.1 دستگاه مختصاتی قطعه 170
5.2 مبناها و شاکله‌های مبنا 171
5.3 قفل‌کردن درجات آزادی 176
5.4 دستگاههای مبنایی 179
5.5 نشانگر مبنا 184
5.6 نشانه‌گاه مبنا 186
5.7 مبنای مشترک 188
5.8 مبنا در نشانگر رواداشت 191
5.9 بُعد نظراً مطلق 193
5.10 خلاصه 199
فصل 6 ترکیب اندازه و رواداشتهای هندسی 201
6.1 الزام بیشینهٔ مواد 203
6.2 الزام بیشینهٔ مواد در مبناها 213
6.3 الزام بیشینهٔ مواد در گروههای بنظمی 226
6.4 الزام کمینه مواد 229
6.5 خلاصه 236
فصل 7 علامتهای ترسیمی خاص 239
7.1 دورتادور 240
7.2 رواگاه مشترک 242
7.3 رواگاه افراشته 243
7.4 قطعات انعطاف‌پذیر 244
7.5 خلاصه 246
فصل 8 رواداشتهای عمومی 247
8.1 رواداشتهای عمومی بُعدی 249
8.2 رواداشتهای عمومی هندسی 252
8.3 خلاصه 254
فصل 9 رواداشتهای بافت سطح 255
9.1 بافت سطح چیست؟ 257
9.2 پالایه‌گذاری 260
9.3 پارامترهای ساده 267
9.4 قوانین پذیرش 275
9.5 علائم ترسیمی 277
9.6 پارامترهای پیشرفته 287
9.7 نقایص سطح 292
9.8 خلاصه 295
فصل 10 لبه‌ها 297
10.1 رواداشت‌گذاری لبه‌های فاقد شکل مشخص طبق ایزو 13715 300
10.2 رواداشت‌گذاری شعاعها طبق ایزو 1-129 307
10.3 رواداشت‌گذاری پخها طبق ایزو 1-129 310
10.4 رواداشت‌گذاری لبه‌ها با رواداشتهای هندسی 312
10.5 خلاصه 313
پيوست‌ها 317
واژه‌نامه 399
