مقدمه
بسیاری از ترکیبات شیمیایی به واسطه خواص مفید و کاربردی آنها برای رفع مشکلات متعدد پیش روی بشر مورد استفاده قرار می‌گیرند. شاید ما از میزان سم‌پاشی آفت‌کش‌ها در مزارع کشاورزی یا در محیط‌های دیگر بی‌اطلاع هستیم، شاید هم اطلاعات کمی داریم. استفاده از آفت‌کش‌ها تنها محدود به حوزه‌ی نگهداری مواد غذایی و کشاورزی نمی‌باشد اغلب برای هدف‌های دیگر نیز هم استفاده می‌گردد. مناطق پرورش حیوانات، مزارع کشاورزی و انبارهای مواد غذایی، توسط آفت‌کش‌ها محافظت می‌شوند. بیشتر خانه‌ها با سموم حشره‌کش سم‌پاشی می‌شوند، باغبان‌ها برای متوقف کردن فعالیت علف‌های هرز و حشرات از آفت‌کش‌ها استفاده می‌کنند، حتی چوب و رنگ و قالی با مواد شیمیایی آغشته می‌شوند تا از کپک زدن و آسیب حشرات در امان باشند. حتی ممکن است پزشک خانواده نسخه ویژه از آفت‌کش‌ها برای از بین بردن شپش‌ها و کرم‌ها که سلامت ما را مختل می‌کنند، بنویسند. با وجود این همه کاربرد و اهمیت آفت‌کش‌ها نبود اطلاعات کافی در مورد نحوه استفاده صحیح و همچنین نحوه انبارداری و نگهداری و رعایت نکردن اصول بهداشتی، آفت‌کش‌ها را به آدم‌کش‌ها تبدیل می‌کند.
بی‌توجهی به تأثیرات سوء این مواد بر سلامت افراد و محیط زیست در شرایط استفاده غیراصولی و مواجهه‌های کنترل نشده یکی از مهمترین نگرانی‌های پیش روی مسئولین و مروجین سلامت می‌باشد. در این میان، اولین گام ضروری کسب آگاهی از مخاطرات بالقوه مواد و ترکیبات شیمیایی، روشهای صحیح نگهداری و استفاده ازآنها می‌باشد. سموم آفتکش که به‌طور وسیع در مزارع کشاورزی و یا در انبارهای نگهداری محصولات کشاورزی برای دفع آفات نباتی مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله ترکیبات با مخاطرات بالقوه برای افراد و محیط زیست در مرحله تولید، توزیع، استفاده و مصرف محصولات آلوده به آنها توسط افراد جامعه می‌باشند. در کشور ایران به‌واسطه وجود زمین‌ها، باغات و مزارع کشاورزی وسیع در مناطق جغرافیایی مختلف، تقریبا در تمام فصول سال از سموم کشاورزی برای مبارزه با آفات نباتی به میزان قابل ملاحظه‌ای استفاده می‌شود. طبق آمار رسمی ارائه شده توسط وزارت جهاد کشاورزی، فقط در سال 1389حدود2736 تن انواع سموم دفع آفات نباتی توسط کشاورزان در سطح کشور استفاده شده است. بررسی آمار و ارقام مربوط به مسمویت‌های ناخواسته و یا تعمدی ارائه شده توسط مراکز اورژانسی و پزشکی قانونی نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از این مسمومیت‌ها به خاطر مواجهه حاد با انواع سموم آفتکش می‌باشد.
براساس آنچه ذکر شد، نیاز به تهیه یک منبع علمی برای معرفی این سموم، کاربرد آنها، عوارض و اثرات سوء بهداشتی، روشهای ایمن نگهداری و استفاده از آنها و نیز اقدامات اولیه مراقبتی در مواقع مسمومیت و فوریت‌های پزشکی مربوطه، از طرف مولفین این اثر احساس گردید. در تدوین این مجموعه تلاش گردید از منابع علمی معتبر و به روز استفاده شده و محتوای آن به‌گونه‌ای باشد که نیاز گروه‌های هدفی نظیر دانشجویان رشته‌های تحصیلی به ویژه بهداشت حرفه‌ای و گرایش‌های مختلف سم‌شناسی مانند سم‌شناسی دارویی، پزشکی قانونی، صنعتی و سایر تخصص‌ها و نیز جمعیت تولید کنندگان و کاربران نهایی این سموم و حتی خانواده‌ها تا حد ممکن و متناسب پاسخ داده شود. بی‌شک مثل هر محصول ساخته و پرداخته دست بشر، این کتاب از نواقص و اشتباهات نگارشی و احیانا علمی مصون نبوده و مولفین ضمن عذرخواهی از خوانندگان آن درخواست می‌نمایند تا نکته نظرات اصلاحی خود را برای رفع موارد احتمالی در آینده اعلام نمایند.
در پایان لازم می‌دانیم از زحمات جناب آقای دکتر علی استادی استادیار محترم گروه داخلی بیمارستان سینای دانشگاه علوم پزشکی تبریز و متخصص در حوزه مسمومیت‌ها و سم‌شناسی پزشکی به خاطر قبول زحمت برای وایرش علمی کتاب و خانم مهندس آرزو علیپور به خاطر همکاری در تدوین مباحث تقدیر و تشکر نماییم.
فهرست مطالب
فصل 1 كليات سم‌شناسي 1
1.1 تعاريف سم‌شناسی 2
1.2 شاخه‌هاي سم‌شناسي 2
1.3 راههاي تماس با مواد سمي 4
1.4 مدت زمان تماس 5
1.5 حضور مخلوط مواد 5
1.6 مسموميت 5
1.7 عواملي فردي و شدت مسموميت 8
1.8 دخالت شرايط مختلف و شدت مسموميت 10
1.9 تقسيم‌بندي مسموميت‌ها 10
1.10 ميزان سميت سموم 11
1.11 برچسب آفت‌كش‌ها مطابق با استاندارد EPA 13
1.12 انواع مواجهه انسان با مواد شیمیایی محيط 13
1.13 راههاي ورود مواد شيميائي و سموم به بدن انسان 16
1.14 طبقه‌بندي مخاطرات شيميايي محيط براساس مكانيسم عمل در انسان 19
1.15 سرنوشت مواد شيميايي محيطي بعد از ورود به بدن انسان 23
منابع فصل 1 28
فصل 2 آفت‌کش‌ها Pesticides (کلیات و تعاریف) 31
2.1 تاريخچه وتحول آفت‌كش‌ها 32
2.2 خطرات و امتیازات مصرف آفت‌کش‌ها در کشاورزی 34
2.3 اهميت استفاده از آفت‌کش‌ها 34
2.4 قانون فدرال حشره‌کش، قارچ‌کش و جونده‌کش (FIFRA) 35
2.5 ویژگی‌هایی که در انتخاب یک آفتکش موثرند 35
2.6 مراحل تهيه يك آفتکش 36
2.7 نام‌گذاری آفت‌کش‌ها 37
2.8 استفاده از آفت‌كش‌هاي انتخابي 37
2.9 عوامل مؤثر در بازده كلي عمليات سم‌پاشي 39
2.10 فاکتورهای تعیین کننده در مسمومیت با سموم آفتکش 39
2.11 فرمولاسیون آفت‌کش‌ها 40
2.12 تقسیم‌بندی آفت‌کش‌ها 47
2.13 مفهوم مقاومت به سموم در حشرات 49
2.14 تدابير ايمني وبهداشت 52
منابع فصل 2 55
فصل 3 مکانیسم عمل آفت‌کش‌ها بر روی دشمنان انتخابی و سایر موجودات به ویژه انسان 57
3.1 چرا بايد به آفت‌کش‌ها توجه کرد 58
3.2 چگونگی تاثير آفت‌کش‌ها 58
3.3 ویژگی‌های دستگاه عصبی حشرات 66
منابع فصل 3 68
فصل 4 طبقه‌بندی سموم آفتکش 69
4.1 طبقه‌بندی سموم شيميايی با در نظر گرفتن حدود تاثير آنها 70
فصل 5 آفت‌كش‌ها و سلامتي انسان و محیط زیست 167
5.1 خطرات و زيان‌هاي حشره‌كش‌ها براي انسان و طبيعت 169
5.2 مواجهه افراد باسموم آفت‌کش‌ها 169
5.3 آفت‌كش‌ها و سيستم توليد مثل در انسان 170
5.4 اثرات آفت‌كش‌ها در ايجاد ناهنجاري مادرزادي 171
5.5 آفت‌كش‌ها و بيماريهاي عصبي 172
5.6 آفت‌كش‌ها و بيماريهاي تنفسي 173
5.7 آفت‌كش‌ها و بيماريهاي پوستي 173
5.8 نمونه‌هایی از تماس طولانی مدت با آفت‌کش‌ها و اثرات 174
5.9 آفت‌كش‌ها و سرطان 177
5.10 اثرات سم در كارگران 179
5.11 آفت‌كش‌ها در غذا و ميوه 179
5.12 دوام آفت‌كش‌ها 181
5.13 معيارتعيين مقدار سم در غذا 182
5.14 اندازه‌گيري آفت‌كش‌ها 183
5.15 زيست‌سنجي آفت‌كش‌ها 184
5.16 سرنوشت آفت‌كش‌ها در محيط زيست 184
5.17 تحرك آفت‌كش‌ها در آب 184
5.18 جابجايي آفت‌كش‌ها در هوا 185
5.19 جابه‌جايي و سرنوشت آفت‌كش‌ها درخاك و رسوبات 186
5.20 تجزيه آفت‌كش‌ها در خاك 186
5.21 بزرگ‌سازي زيستي 187
پيوست‌ها 193
.jpg)
