سخن ناشر
یکی از پرسشهایی که ما ایرانیان بارها شنیده و یا از خود یا دیگران پرسیدهایم این است که چرا با وجود کثرت و تنوع بسیار زیاد منابع و داراییها در این سرزمین، وضعیت عمومی اقتصاد و روند توسعه کشور ما همواره با چالشهای جدی مواجه بوده است. گرچه از ابعاد و جنبههای گوناگونی میتوان به این پرسش پاسخ داد، اما قطعاً یکی از پاسخهای بسیار جدی و قابل قبول به این پرسش این است که ما داشتهها یا داراییهای خود را درست مدیریت نمیکنیم.
مدیریت بهینه داراییها و خلق بیشترین ارزش ممکن توسط آنها امروزه دغدغه بسیاری از جوامع، دولت ها، سازمانها و شرکت های انتفاعی و غیر انتفاعی در سراسر جهان است و به یک رشته تخصصی مدیریتی تبدیل شده است.
کتاب حاضر که یکی از کتاب های پایه و مرجع در زمینه مدیریت دارایی و به ویژه مدیریت داراییهای فیزیکی است، نقطه ورود بسیار مناسبی به این مقوله محسوب میشود و خواندن آن برای همه اشخاص حقیقی و حقوقی که با داراییهای فیزیکی سروکار دارند و قصد دارند ارزش بیشتری از طریق این داراییها خلق کنند، مفید خواهد بود. دانشجویان و دانشپژوهان رشته مدیریت دارایی و رشته های دیگری مانند مهندسی نگهداری و تعمیرات، مدیریت تولید و عملیات، مدیریت کیفیت، مدیریت زنجیره تأمین و بسیاری از رشتههای دیگر دانشگاهی نیز میتوانند از مخاطبان این کتاب باشند. نسخه انگلیسی این کتاب توسط مؤسسه بین المللی مدیریت دارایی منتشر و طبق قرارداد رسمی این مؤسسه با شرکت ایرانی راهبران پترو پیمان به فارسی ترجمه شده است.
مجوز چاپ و نشر کتاب نیز بر اساس یک توافقنامه رسمی از طرف این مؤسسه بین المللی به شرکت راهبران پترو پیمان اعطا شده است و انتشارات بعثت از طرف این شرکت ایرانی، چاپ و نشر این کتاب را بر عهده گرفته است.
مؤسسه بینالمللی مدیریت دارایی که مقر دفتر اصلی آن در کشور انگلستان است، در حال حاضر به زعم بسیاری از خبرگان و کارشناسان مدیریت دارایی، معتبرترین نهادی است که در زمینه تولید دانش و ترویج فرهنگ مدیریت دارایی در سطح بینالمللی فعالیت دارد. مجموعه اسناد و مدارک آموزشی و کاربردی که تاکنون توسط این مؤسسه تولید و منتشر شده است، مورد استفاده بسیاری از سازمانها و شرکتهای بزرگ بینالمللی قرار گرفته و از اعتبار و مقبولیت بسیار بالایی برخوردار است. دربین همه اسناد منتشر شده توسط این مؤسسه، کتاب حاضر جایگاهی خاص و ویژه دارد و از اسناد پایه و اساسی محسوب میشود.
مترجم کتاب دکتر حسین شریفپور، نزدیک به سه دهه تجربه اجرایی، آموزشی، پژوهشی و مشاوره ای در حوزههای گوناگون مدیریت دارد و در حال حاضر یکی از مشاوران خبره مدیریت دارایی در ایران است و در سالهای اخیر فعالیت بی وقفه و گستردهای درزمینه ترویج فرهنگ و دانش مدیریت دارایی داشته است. تلاش و دقت وصفناپذیر مترجم و تیم همکار ایشان در ارائه ترجمهای با کیفیت و دقیق از نسخه انگلیسی کتاب کاملاً مشهود است و ظاهر و محتوای شکیل و تحسین برانگیز کتاب خود گواه خوبی بر این مدعا هستند.
موسسه انتشارات بعثت که کمک به روند رشد و توسعه کشور را یکی از رسالتهای اساسی خود میداند، هرگونه اقدام در زمینه تولید و ترویج دانش و فرهنگ مدیریت دارایی را گامی ارزشمند در این مسیر میداند و از آن استقبال مینماید. به همین دلیل با کمال میل انتشار کتاب حاضر را بر عهده گرفته است و با توجه به اینکه به احتمال زیاد نسخه چاپی کتاب علاوه بر ایران در سایر کشورها نیز توزیع خواهد شد، با همه توان خود سعی کرده است این ترجمه ارزشمند را با کیفیتی بسیار مطلوب، تولید و تقدیم علاقه مندان و کاربران مدیریت دارایی کند.
عباس میقانی
مدیر موسسه انتتشارات بعثت
خرداد ماه 1399
پیشگفتار مترجم
مدیریت دارایی موضوع جدیدی نیست و مردم و سازمانها از دیرباز داراییهای خود را برای خلق ارزش بیشتر مدیریت میکردهاند. با این حال و بویژه در رابطه با داراییهای فیزیکی، استفاده از اصطلاح "مدیریت دارایی" از دهه 1980 میلادی در بخش خصوصی و دولتی و در سطح بینالمللی رایج شد. همزمان با این جریان، رشته مدیریت دارایی نیز به تدریج به عنوان یک رشته جدید مدیریتی مطرح شد و در کشورهای گوناگون شاهد شکلگیری دورههای آموزشی کوتاه مدت و حتی دورههای دانشگاهی در سطوح کارشناسی ارشد و دکتری در این زمینه بودهایم.
این روند طی دو دهه اخیر در سطح بینالمللی با شتابی روزافزون جریان داشته است و انجمنها، مؤسسهها، دانشگاهها، مجامع و نهادهای گوناگون دولتی و غیردولتی در زمینه توسعه و ترویج دانش و مدلهای عملیاتی و کاربردی مدیریت دارایی تلاشهای ارزشمندی داشتهاند.
از آنجا که بسیاری از صنایع بزرگ دولتی و خصوصی وابستگی شدیدی به داراییهای فیزیکی دارند، استفاده از رویکردها و روشهای سلیقهای و بعضاً متعارض، در مدیریت و اتخاذ تصمیمات مرتبط با ایجاد، بهرهبرداری، نگهداشت و کنارگذاری این داراییها، میتواند موجب هدررفت منابع و کاهش محسوس بهره وری کلی داراییهای فیزیکی در سطح کلان و ملی شود.
تجربه نه چندان موفق بسیاری از کشورها در زمینه استقرار نظام مدیریت کیفیت و بهرهگیری اثربخش از استاندارهای مدیریت کیفیت )سری ایزو- 9۰۰۰ (، ما را بر آن میدارد که از تجربیات گذشته درس بیاموزیم و مسیر و رویکرد جدیدی را در ارتباط با ترویج فرهنگ و دانش مدیریت دارایی و بهره گیری مؤثر از استانداردها )سری ایزو- ۵۵۰۰۰ ( و مدلهای بلوغ و سرآمدی مدیریت دارایی در پیش گیریم و در یک همکاری جمعی تلاش کنیم خطاهای گذشته تکرار نشوند.
مؤسسه مدیریت دارایی یکی از اولین نهادهای فعال و اثرگذار در موج نوین توسعه و ترویج دانش و فرهنگ مدیریت دارایی در دو دهه اخیر بوده است. سند آناتومی که ترجمه فارسی آن با عنوان ” پیکرشناسی مدیریت دارایی “ تقدیم علاقهمندان فارسی زبان میشود، یکی از مهمترین و با ارزشترین اسنادی است که تاکنون در زمینه مدیریت دارایی منتشر شده و در کشورهای زیادی مورد استقبال گسترده سازمانها و افراد قرار گرفته است. این سند و دیگر اسناد ارزشمند مؤسسه مدیریت دارایی و همچنین مدارک علمی، آموزشی و کاربردی دیگری که میتوانند به توسعه و ترویج فرهنگ و دانش مدیریت دارایی در بین مخاطبان فارسی زبان کمک کنند، به تدریج و به صورت کاملاً تخصصی، توسط شرکت راهبران پترو پیمان ترجمه و تألیف میشوند و در اختیار علاقهمندان قرار خواهند گرفت.
وظیفه خود میدانم از همه کسانی که در پدیدآوری سند فارسی پیکرشناسی مدیریت دارایی مشارکت داشته و با پیشنهادها و نقطه نظرهای ارزشمند خود به ارتقای کیفیت آن کمک کردهاند تشکر کنم. بخصوص از خانم دکتر ثمینه مکّی مدیر خدمات آموزشی و آقای دکتر نیما سرمدی مدیر توسعه کسب و کار شرکت راهبران پتروپیمان که نقش مهم و ارزندهای در تولید این اثر داشتهاند، صمیمانه سپاسگزاری میکنم. از همکاری و کمکهای بیدریغ کارکنان و مدیران مؤسسه مدیریت دارایی و به ویژه آقایان دیوید مک کئون و اندی واتس 11 نیز به خاطر حمایتها و راهنماییهای ارزشمندشان و قرار دادن این نسخه فارسی در سایت رسمی مؤسسه مدیریت دارایی، نهایت سپاس و تشکر را دارم.
در ضمن لازم میدانم مراتب قدرانی ویژه خود از اعضای محترم تیم بازبینی ترجمه فارسی را که رسماً از سوی مؤسسه مدیریت دارایی مأمور به انجام این کار شدند، تقدیم این عزیزان نمایم. در این تیم خانم مهندس نسترن عادلی از شرکت بنتلی کانادا، خانم دکتر ریحانه حسامی از شرکت ا ستیکس استرالیا و آقای مهندس بهنام کبیری از شرکت خطوط متروی ملبورن استرالیا حضور داشتهاند . پیگیری، دقت عمل و پیشنهادهای اصلاحی این بزرگواران نیز نقش بسیار مؤثری در ارتقای کیفیت این سند داشته است.
به هر حال علیرغم زحمات همه این عزیزان، در صورت وجود هر گونه اشکال و ایراد در متن این سند، مسئولیت کامل آن بر عهده مترجم است و از همه خوانندگان محترم این سند نیز تقاضا میشود نقطه نظرات و پیشنهادهای اصلاحی خود را از طریق ایمیل info@pcngp.com و یا سایت رسمی مؤسسه مدیریت دارایی https://theiam.org اعلام بفرمایند تا در ویرایش بعدی مورد استفاده قرار گیرد.
حسین شریف پور
ژوئن ۲۰۲۰ میلادی برابر با خردادماه 1399 خورشیدی
-1 مقدمه
2 - مدیریت دارایی چیست؟
2 – 1 خاستگاه و روند تکامل مدیریت دارایی
.. 2 - 2 دامنه کاربرد/پوشش مدیریت دارایی
2 - 3 مفاهیم و اصول
2 - 3 - 1 ارزش
2 - 3 - 2 همسویی )سو نمای مشترک)
2 - 3 - 3 رهبری
2 - 3 - 4 ضمانت اجرایی
2 - 3 - 5 فعالیتهای چرخه عمر
2 - 3 - 6 تصمیمسازی در مدیریت دارایی
2 - 4 مدیریت دارایی به عنوان یک رشته یکپارچه ساز
2 - 5 مدیریت دارایی به عنوان یک زمینه کاری حرفه ای
3 - مدلهای مدیریت دارایی و نظام مدیریت دارایی
3 - 1 گروههای موضوعی
3 - 1 - 1 ) گروه 1 ( استراتژی و برنامه ریزی
3 - 1 - ۲ ) گروه 2 ( تصمیمسازی در مدیریت دارایی
3 - 1 - 3 )گروه 3 ( عرضه خدمات چرخه عمر
3 - 1 - 4 )گروه 4 ( اطلاعات دارایی
3 - 1 - 5 )گروه 5 ( سازمان و کارکنان
3 - 1 - 6 )گروه 6 ( ریسک و بازنگری
3 - 1 - 7 روابط بین موضوعات
3 - 2 سیستم مدیریتی ایزو برای مدیریت دارایی
-4چرا مدیریت دارایی مهم است؟
4 - 1 مزایای مدیریت دا رایی
4 - 2 طرح توجیهی کسب و کار برای مدیریت دارایی
3-کمک مدیریت دارایی به اثربخشی سازمانی
4 - 4 بهبود در مدیریت ریسک
4 - ۵ یافتن ارزش در منابع نادیده گرفته شده .
4 - 6 پشتیبانی از تطابق با تعهدات الزامی گزارشگری مالی
- 7 چارچوب یکپارچهسازی سایر استانداردها
۵ - مدیریت دارایی را چه کسی انجام میدهد؟
۵ - 1 فرهنگ مدیریت دارایی
۵ - 2 سیر بلوغ سازمان در مدیریت دارایی
3- بلوغ مدیریت دارایی
۵ - 4 سیر بلوغ افراد در مدیریت دارایی
6 - موضوعات مدیریت دارایی.
6 - 1 )گروه ۱ ( استراتژی و برنامه ریزی
6 - 1 - 1 خط مشی مدیریت دارایی
6 - 1 - 2 استراتژی و اهداف مدیریت دارایی
- 1 - 3 تجزیه و تحلیل تقاضا
6 - 1 - 4 برنامهریزی استراتژیک.
6 - 1 - ۵ برنامهریزی مدیریت دارایی
6 - 2 )گروه 2 ( تصمیمسازی در مدیریت دارایی
6 - 2 - 1 تصمیم سازی در سرمایه گذاری مالی
6 - 2 – 2 تصمیمسازی در عملیات و نگهداشت
6 - 2 - 3 تحقق ارزش چرخه عمر
6 - 2 - 4 استراتژی تأمین منابع
56 - 2 - استراتژی توقف و وقفه
6 - 3 )گروه 3 ( عرضه خدمات چرخه عمر
. 6 - 3 - 1 قوانین و استانداردهای فنّی
6 - 3 - 2 ایجاد یا اکتساب دارایی
6 - 3 - 3 مهندسی سیستم ها
6 - 3 - 4 مدیریت پیکربندی
6 - 3 - 5 عرضه خدمات نگهداشت
6 - 3 - 6 مهندسی پایایی
6 - 3 - 7 بهرهبرداری عملیاتی از دارایی
. 6 - 3 - 8 مدیریت منابع
6 - 3 - 9 مدیریت توقف و وقفه
6 - 3 - 10 واکنش به عیوب و حوادث
6 - 3 - 11 ازکاراندازی و کنارگذاری دارایی
6 - 4 )گروه 4 ( اطلاعات دارایی
- 4 - 1 استراتژی اطلاعات دارایی
6 - 4 - 2 استانداردهای اطلاعات دارایی
6 - 4 - 3 سیستمهای اطلاعات دارایی
6 - 4 - 4 مدیریت داده و اطلاعات
6 - 5 )گروه ۵ ( سازمان و کارکنان
6 - 5 - 1 مدیریت تدارکات و زنجیره تأمین
6 - 5 - 2 رهبری مدیریت دارایی
6 - ۵ - 3 ساختار سازمانی
6 - ۵ - 4 فرهنگ سازمانی
6 - ۵ - ۵ مدیریت شایستگی
6 - 6 )گروه 6 ( ریسک و بازنگری
6 - 6 - 1 ارزیابی و مدیریت ریسک
6 - 6 - 2 برنامهریزی اقتضایی و تحلیل تابآوری
6 - 6 - 3 توسعه پایدار
6 - 6 - 4 مدیریت تغییر
6 - 6 - ۵ پایش عملکرد و سلامت دارایی
6 - 6 - 6 پایش نظام مدیریت دارایی
6 - 6 - 7 بازنگری مدیریت، ممیزی و تضمین
6 - 6 - 8 هزینهسنجی و ارزشگذاری دارایی
6 - 6 - 9 تعامل با ذینفعان
7 - منابع و مراجع مؤسسه مدیریت دارایی
8 - منابع و مراجع بیشتر جهت مطالعه
9 - واژه نامه
۱۰ - ضمیمه الف: انطباق موضوعات ۳۹ گانه با بندهای استاندارد ایزو ۲۰۱۴ :
- مقدمه
با پاسخ به پرسش زیر میتوانید دریابید که آیا این سند ارتباطی با کار شما دارد و برای شما مفید است یا خیر:
آیا هیچ یک از گزارههای زیر در سازمان ما مصداق دارد؟
توجیه اثربخشی هزینه های سازمان برای ذینفعان کلیدی )مشتریان، سازمانهای دولتی، مراجع قانونگذاری، سهامداران و غیره( دشوار است.
کارکنان مالی/ بازرگانی و فنی/مهندسی و بخشهای مختلف سازمان، به یک زبان مشترک گفتگو نمیکنند و این موجب ایجاد تأخیرات،سرخوردگیها و فرصتهای از دست رفته می شود.
مدیریت ریسک پراکنده و ناهماهنگ است و بخشی نظاممند از فرایندهای معمول و متداول تصمیمسازی محسوب نمیشود. در مقولات ایمنی،مدیریت محیط زیست، قابلیت اطمینان/پایایی عملکرد داراییها و مدیریت ریسک سازمانی، رویکردهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد.
فرهنگ سازمانی پاره پاره و نامنسجم است ) هر یک از واحدهای سازمانی به صورت مجزا و بر اساس برنامهها و سنجههای عملکردی مخصوص به خود کار میکنند و این امر موجب ایجاد تعارض و بی انگیزگی می شود(.
هزینه‌های عملیاتی از کارایی لازم برخوردار نیستند و تیمهای زیادی بدون توجه به همسویی اهداف و منابع، در حال رقابت با یکدیگر و دوباره کاری می‌باشند.
علیرغم افزایش میزان سرمایهگذاری روی داراییها، موارد غافلگیرکننده و حوادث زیادی پیش میآیند که نیازمند اقدامات تاکتیکی "مقابله اضطراری" )و یا اصطلاحاً آتش نشانی( هستند.
استراتژی روشن و شفافی برای مواجهه با شکافهای موجود بین ظرفیت و توانمندی کنونی داراییهای سازمان با انتظارات میان مدت و بلند مدت سازمان از این داراییها وجود ندارد.
در ارتباط با اینکه کدام پروژهها و با چه درجهای از فوریت باید اجرا شوند، با فقدان و یا ناهماهنگی طرحهای بلند مدت سرمایهگذاری و طرحهای توجیهی کسب و کار مواجه هستیم.
سبد دارایی ها فرسوده و کهنه است و یا اینکه فناوری بکارگرفته شده در آن منسوخ شده است و از این جهت نیازمند سرمایهگذاری مجدد قابلتوجهی میباشد. اما منابع مالی و بودجههای تخصیصی محدود هستند و هیچ فرایندی نیز برای ارزیابی اینکه کدام سرمایهگذاریها مهمتر واضطراری هستند، وجود ندارد هیچ منبع اطلاعاتی واحد و موثقی وجود ندارد که نشان دهد واقعاً چه داراییهایی، در چه وضعیتی، با چه کارکردهایی و در کجا موجود هستند.دادهها و اطلاعات موجود بسیار پراکنده، به روز رسانی نشده و/یا غیر قابل اعتماد هستند.
چنانچه حتی یکی از گزارههای بالا برای شما آشنا به نظر میرسد و در ارتباط با سازمان شما مصداق دارد، در این صورت آشنایی با رشته مدیریت دارایی وتخصیص زمان برای مطالعه و بررسی این سند )پیکرشناسی مدیریت دارایی(، میتواند یک سرمایهگذاری مفید و ارزشمند برای شما محسوب شود.__
هدف سند پیکرشناسی مدیریت دارایی
این سند برای افرادی که در پی درک و شناخت مدیریت دارایی هستند، نقطه ورود مناسبی فراهم میآورد. متون و دورههای آموزشی بسیار خوبی در این زمینه وجود دارد اما این سند شبیه هیچیک از آنها نیست! در واقع سند پیکرشناسی مقدمهای بر کلیت رشته مدیریت دارایی و شناخت محدوده کاربرد هر یک از موضوعات زیرمجموعه مدیریت دارایی است. پیکرشناسی مدیریت دارایی برآنست که:
به افراد کمک کند در سفر یا سیر بلوغ خود در مدیریت دارایی به درک و شناخت بهتری از این مقوله برسند و بدانند که کجا دنبال اطلاعات بیشتر باشند و در مراحل بعدی چه کارهایی انجام دهند.
به سازمانها در تصمیم گیری برای استقرار نظام مدیریت دارایی و/ یا بهبود توانمندیهای آنها در زمینه مدیریت دارایی کمک کند.
این سند فقط در مورد داراییها نیست!
کارکرد مؤثر جامعه مدرن امروز، وابستگی و اتکای شدیدی به داراییهای فیزیکی دارد. اداره کردن داراییها به گونهای که بتوانند محصولات و خدمات مورد نیازرا در زمان حال و در آینده فراهم آورند، در کانون توجه رشتهای قرار دارد که با نام مدیریت دارایی شناخته میشود. اما داراییها میتوانند از هر نوعی باشند. یک نامتجاری، یک گواهینامه، یک مجوز کاری، یک گروه از شرکتها، فرصتها و هر آنچه که شما برای رسیدن به هدفتان روی آن سرمایهگذاری میکنید، یک داراییمحسوب میشود!
مدیریت دارایی بر موضوع کسب ارزش از طریق داراییها به مقداری بیش از آنچه که برای داراییها صرف میشود، تمرکز دارد. به عبارتی موضوع اصلی مدیریتدارایی، استفاده از داراییها به منظور خلق ارزش و دستیابی به اهداف کسب و کار سازمان است.
مفاهیم بنیادین مدیریت دارایی طی چندین دهه، در کشورها و فرهنگهای گوناگون و متعددی شکل گرفته است. مدیریت دارایی میتواند پیچیده و پیوسته درحال تغییر و تکامل باشد. این تغییرات ممکن است برآمده از خود داراییها، زمینه و بستر بکارگیری آنها، و یا سیستمهای مورد استفاده برای مدیریت آنها باشدمدیریت دارایی موفق، مستلزم مشارکت فعال افراد زیادی از درون سازمان و از زنجیره تأمین آن است. این کار نیازمند درک و حمایت از سوی ذینفعان داخلی وخارجی از جمله سهامداران و مراجع قانونگذاری میباشد که ممکن است تمایل به اثرگذاری و اعمال نفوذ داشته باشند. اجرای مدیریت دارایی توسط تیمهایمیان-وظیفهای و در تمام سطوح سازمان، به شکل عام و فزایندهای درحال به رسمیت شناخته شدن است. این جریان از سطح تیمهای ارشد رهبری شروع میشودو از طریق سطوح گوناگون کارشناسان حرفهای کسب و کار که فعالیتهای مدیریت دارایی را انجام میدهند، به لایههای پایینتر سازمان تسری مییابد.
چرا "پیکرشناسی" ؟
نام این سند – پیکرشناسی )آناتومی( – برگرفته از یک قیاس با رشته پزشکی است. هیچ پزشکی نباید از آناتومی پایه غافل باشد و انتظار میرود که همه پزشکان ابتدادانش عمومی لازم درباره تمام بدن را کسب کنند و پس از آن به توسعه دانش و خبرگی عمیقتر در رشته تخصصی منتخب خود بپردازند. این قاعده در موردمدیریت دارایی نیز صدق میکند و انتظار میرود که کارکنان ابتدا نسبت به موضوعات مطرح شده در این سند درک و شناخت کافی پیدا کنند )اما میزان دانشتخصصی و خبرگی مورد نیاز آنان، به نقشی که در سازمان ایفا میکنند بستگی دارد(. یادگیری بسیاری از عناوین و موضوعات مندرج در این سند به صورتمستقل و جدا از هم امکان پذیر است، اما از آنجا که مدیریت دارایی نیز مانند پزشکی یک رشته جامع و کلنگر است، تنها با اشراف بر گستره کامل موضوعات وفعالیتهای تشریح شده در این سند، میتواند به شکلی موفقیتآمیز در سازمان اجرایی شود.
سند پیکرشناسی کمک میکند تا تیمها به زبان و درک مشترکی از مدیریت دارایی برسند. همچنین به آنها کمک میکند تا دریابند چگونه میتوانند در توانمندسازیسازمان خود سهیم باشند. علاوه بر این به آنان نشان میدهد که در چه جایی از مسیر سفر توسعه حرفهای خود هستند و در این مسیر منابع و مراجع بیشتری رابرای استفاده آنان مشخص و معرفی میکند.کسانی که با واژگان و اصطلاحات مدیریت دارایی آشنایی کافی ندارند، میتوانند از واژهنامهای که در انتهای این سند آمده است، به عنوان یک منبع مفید استفاده نمایند.
