هدف اصلي روان‏درمانگري عبارت است از کمک به مراجعان تا مشکلات خود را بشناسند، ناراحتي خود را کاهش دهند، رفتار مساله‏آفرين خود را کنترل نمايند، يا تشويق به ابراز احساسات خود شوند. براي رسيدن به اين هدف‏هاي درمانگري، درمانگر ممکن است به جست‏وجوي فراهم ساختن حمايت اجتماعي، براي ظهور و رشد راه‏هاي جديد رفتار و تفکر برآيد، يا در جهت افزايش بينش و خود- اکتشافي درمان‌جو گام بردارد. هر روش خاصي که انتخاب شود، درمان‌جو در بين ساير حقوق، حق رازداري را از جانب درمانگر داراست.

عمده‏ترين رويکردهاي روان‏درمانگري عبارت‏اند از: روان‏درمانگري روان‏پويايي، تحليل رواني (روانکاوي) و انشعاب‏هاي گسترده‏ي آن، رفتاردرمانگري، درمانگري شناختي، درمانگري رفتاري- شناختي، درمانگري‏هاي گروهي و خانوادگي، و درمانگري پديدارشناختي.

روان‏درمانگري‏هاي روان‏پويايي با روان‏تحليل‏گري (روان‏کاوي) فرويد آغاز گشت و در جست‏وجوي کمک به‏مراجعان در جهت رسيدن به بينش نسبت به تکانه‏ها و تعارض‏هاي ناهشيار و به‏دنبال آن کشف عواملي که موجب اختلالات رواني شده‏اند هستند.

هدف‏ها و روش‏هاي تحليل رواني در برگيرنده‏ي کشف ناهشيار از طريق همخواني آزاد انديشه، تحليل خواب و رؤيا، و تحليل انتقال است. درمانگر معمولاً آنچه را که درمان‌جو مي‏گويد و انجام مي‏دهد به‏منظور کمک به‏کشف معاني ناهشيار مورد تعبير و تفسير قرار مي‏دهد.

روان‏تحليل‏گري رسمي (سنتي) فرويد توسط پيروان وي شامل يونگ و آدلر، پس از آن توسط نظريه‏پردازاني مانند سوليوان، اريکسون، و کلاين مورد تعديل و اصلاح واقع شده است. رويکردهاي روان‏درمانگري پيشگامان تحليل رواني تحت‏عنوان مکتب روان‏پويايي ناميده شده‏اند.

فنون رفتاري کلاسيک (سنتي) براي درمان اختلالات رواني عبارت‏اند از حساسيت‏زدايي منظم، درمانگري بيزارکننده (تنفرآميز)، و برنامه‏هاي اقتصاد ژتوني که به دنبال رويکردهاي روان‏پويايي رشد يافتند. اين رويه‏ها انعکاسي بودند نسبت به توجه بر عينيت علمي در تحليل اختلالات رواني که همگي پايه‏هاي نيرومند تجربي داشتند.

درمانگري‏هاي شناختي، عبارتند از درمانگري منطقي- هيجاني، تعديل و اصلاح رفتارشناختي، و درمانگري کنترل تناقضي که بر افکار کنترل‏کننده‏ي رفتار تأکيد مي‏ورزند. بدين معني که افکار ناسازگار موجب ناسازگاري‏هاي روان‏شناختي مي‏شوند، بنابراين بکارگيري رويکرد منطقي نسبت به يک موقعيت مي‏تواند منجر به تغييرات سازگارانه در رفتار گردد.

رويکرد درمانگران انسان‏گرايي، از قبيل درمانگري مراجع- محوري، درمانگري اصالت وجودي، و درمانگري گشتالتي، اساساً بر کمک به مراجعان در جهت رشد آگاهي روشن هم نسبت به نيازهاي داخلي و هم نسبت به واقعيت‏هاي زندگي آنان متمرکزاند.

رويکردهاي درمانگري گروهي و خانوادگي هم داراي ويژگي‏هاي مشترکي هستند و هم با يکديگر تفاوت‏هايي دارند. هر دو رويکرد گزينه‏هاي متداولي که در درمانگري فردي توسط فرويد ارايه شده‏اند را بکار مي‏گيرند.

رويکرد روان‏درمانگري پديدارشناختي معطوف است به کمک به درمان‌جويان در جهت آگاهشدن بيشتر از تفاوت‏هاي بين احساسات و رفتار خويش. اين تفاوت‏ها به‏عنوان پايه و ريشه‏ي اختلالات رفتاري نگريسته مي‏شوند، و براساس رويکرد پديدارشناختي، مي‏توانند در پرتو رابطه‏ي خوب درمان‌جو با درمانگر حل شوند.

حسين آزاد - زمستان