|فهرست |

|مقدمه|

پرورش کودک يکي از راضي‌کننده‌ترين تجربه‌هاي زندگي است، که در عين ‌حال مي‌تواند موجب خستگي، آزار و آشفتگي مادر باشد. مشکلاتي که من در اولين تجربة مادري با آن روبه‌رو شدم، مرا کاملاً کلافه کرده بود. در تمام طول عمرم مشتاق داشتن بچه بودم و فکر مي‌کردم تجربۀ بچه‌داري به‌طور طبيعي پيش مي‌آيد ولي به‌تدريج متوجه شدم که تصوراتم صحيح نبوده است.

با وجود اين‌که کودکي دوست‌داشتني داشتم، اما هرگز در تمام عمرم آن‌قدر احساس خستگي، ندانم‌کاري و گيجي نکرده بودم. غريزة مادري، که من فکر مي‌کردم راهنماي من خواهد بود، اصلاً کافي نبود. تمام زندگي من در يک دايره خلاصه مي‌شد، غذا‌دادن، آروغ‌گرفتن، عوض‌کردن کهنه و آرام و سرگرم‌کردن کودکم. جست‌وجو در لابه‌لاي کتاب‌ها‌ي پرورش فرزند اصلاً کمکي نمي‌کرد و جواب پرسش‌هاي مرا نمي‌داد.

بعد از اين‌که ديگر فکرم به جايي نمي‌رسيد به‌طور اتفاقي با روش فرزندپروري و تربيت مگدا گربر آشنا شدم. او متخصص کودک و پيشتاز و پايه‌گذار فرزندپروري توأم با احترام است.

روش و نگرش او به‌نظرم جالب و قابل‌قبول و شبيه راه نجات براي يک غريق بود.

خلاصه اين‌که هم در درک من و هم در عمل من يک دگرگوني اساسي ايجاد شد. اولاً، ياد گرفتم که کودکم توانايي يادگيري ذاتي و طبيعي دارد که بدون آموزش مي‌تواند روند رشد حرکتي و شناختي خود را طي کند. قدرت ارتباط برقرار‌‌کردن از طريق توليد صدا و حالات صورت، و همچنين توانايي شروع بازي مستقل و ادامه‌دادن آن را دارد. بنابراين متوجه شدم که با استرسِ خود چه انرژي زيادي تلف مي‌کردم تا او را سرگرم کنم و نيازهايش را حدس بزنم.

بعد از چند سال مگدا، دوست و راهنماي من و فلسفة تعليم و تربيت او انگيزه‌اي بزرگ براي من شد. من به اين ترتيب روش او را دنبال کردم و مربي کودکان شدم. کنفرانس‌هاي بسيار در اين مورد داشتم و ميليون‌ها نفر در سراسر جهان وبلاگم را مي‌ديدند. مشاورة خصوصي و نويسندگي هم قسمتي از فعاليت من در اين راستا بوده است.

اين کتاب شامل 30 مقالة پرطرف‌دار است که از وبسايتم انتخاب شده و به سوژه‌ها و سؤال‌هايي مي‌پردازد که اکثر والدين در رابطه با کودکانشان دارند. شما، در اين کتاب، نام مگدا و نقل‌قول‌هاي او را به‌کرات خواهيد ديد. اين کتاب مجموعه‌اي است از آنچه از او آموخته‌ام به‌علاوة تجارب خودم در کار با صدها کودک و سه فرزندم که، هم‌اکنون که اين کتاب را مي‌نويسم، 12 و 17 و 21 ساله‌اند.

به‌طور خلاصه، روش مگدا باعث آگاه‌شدن ما از چگونگي ديدگاه کودک مي‌شود. به اين معنا که ما مي‌آموزيم که کودکان موجوداتي متفاوت و مستقل از ما هستند. آگاهي ما در مورد آن‌ها، از طريق مشاهده و فرصت و امکان‌دادن به آن‌ها، براي ابراز نيازها و احساس و تفکر خودشان، افزايش مي‌يابد.

با اين روش، ما شناخت بيشتري از خود پيدا مي‌کنيم و ياد مي‌گيريم عجولانه در مورد نيازهاي کودک قضاوت نکنيم. مثلاً ياد مي‌گيريم که سروصدا و غان‌وغون کودک به اين معني نيست که مي‌خواهد بلندش کنيم يا تکانش بدهيم، يا مثلاً گرسنه است يا تشنه و خسته و يا اسباب‌بازي خود را مي‌خواهد. تشخيص مي‌دهيم که کودکان هم مثل ما گاهي فقط مايلند ما را در احساسات خود شريک سازند و می‌توانند با حمايت ما راهي براي نشان‌دادن يا ابرازش پيدا کنند. 

ما ياد مي‌گيريم که بين اشارات کودک و تعبيرات خودمان تمايز قائل شويم. درمي‌يابيم که راه‌حلي که ما بر اساس تعبير نادرست خود براي کودکان به‌کار       مي‌بريم، (مانند بغل‌کردن يا تاب‌دادن کودک براي خواباندن او) تبديل به يک عادت و منجر به ايجاد نياز در آن‌ها مي‌شود و اين نيازهاي ساختگي با نيازهاي طبيعي کودک تفاوت دارند.

خلاصه اين‌که ما با اين روش ياد مي‌گيريم قبل از هر واکنشي، با دقت نگاه و گوش کنيم و درک بهتري از کودکمان داشته باشيم.

مشاهدة دقيق کودکان به ما مي‌آموزد که آن‌ها انسان‌هايي قابل و توانا با نيازها، خواسته‌ها و افکار خاص خودشان هستند. بيش از 60 سال پيش مگدا گربر و     مربي‌اش، امي پيکلر پزشک کودکان، آنچه را که بعدها با پژوهش گوپنيک به اثبات رسيد، مي‌دانستند: کودکان با قدرت يادگيري فوق‌العاده، استعدادهاي استثنايي، قدرت تفکر و احساسات عميق به دنيا مي‌آيند. به همين دليل آن‌ها تعبير «کوچولوهاي خوشگل و ماماني» را کنار گذاشته و به کودک به‌عنوان انسان کاملِ درخور احترام مي‌نگرند.

احترام عملي به کودک بهترين تعبير از نگاه مگدا است، شامل:

1. گفت‌وگوهاي ما با کودک واقعي است. ما با صداي واقعي خودمان، فقط کمي آرام‌تر با نوزاد و کودک گفت‌وگو مي‌کنيم. از کلمات واقعي و در مورد چيزهاي واقعي که همين الان دارد اتفاق مي‌افتد حرف مي‌زنيم. 

2. ما کودک را به يادگيري مهارت‌هاي ارتباطي تشويق مي‌کنيم. اين کار را از طريق پرسش و دادن فرصت کافي به او براي پيدا‌کردن پاسخ انجام مي‌دهيم و سپس با بيان و تکرار پاسخش او را تشويق مي‌کنيم.

3. ما هنگام مراقبت روزمره از کودکمان او را به همکاري دعوت مي‌کنيم. مثلاً در زمان عوض‌کردن کهنه‌اش، حمام‌کردن، غذا‌دادن و خوابيدن با او حرف مي‌زنيم و همة توجه خود را به او و کاري که برايش مي‌کنيم معطوف مي‌داريم؛ اين ارتباط دوطرفه احساس امنيت به او مي‌دهد تا بتواند در آينده به‌طور مستقل عمل کند.

4. ما کودک را به بازي مستقل تشويق مي‌کنيم. به او فرصت کافي مي‌دهيم بازي آزاد خود را انتخاب کند که با نظارت صحيح و بدون دخالت‌هاي غيرضروري ما صورت مي‌گيرد. ما به انتخاب بازي توسط کودک حتي در سال اول زندگي‌اش احترام مي‌گذاريم. زيرا مي‌دانيم آنچه او انتخاب مي‌کند نه‌تنها کافي بلکه بهترين است.

5. ما به کودک اجازه مي‌دهيم که رشد حرکتي و شناختي خود را به‌طور طبيعي طي کند. محيطي غني و امن فراهم مي‌کنيم که کودک آزادانه (بدون آموزش و محدوديت يا مداخلة ما) به بازي مطابق با رشد طبيعي خود بپردازد. نقش ما در روند تکامل، ايجاد اعتماد در اوست.

6. ما براي انگيزه‌هاي ذاتي کودک و قدرتي که از درون او را هدايت مي‌کند ارزش قائليم. بنابراين ضمن آگاهي و تلاش آن‌ها مراقبيم که در تشويق آن‌ها مبالغه نکنيم. مي‌دانيم که کودکان خودشان را بهتر مي‌شناسند پس به آن‌ها فرصت مي‌دهيم تا رهبري بازي را خود به عهده بگيرند به‌جاي آن‌که سليقه خودمان را به آن‌ها تحميل کنيم.  

7. ما کودکمان را تشويق مي‌کنيم که احساساتش را بيان و ابراز کند. سپس احساس او را تأکيد کرده و نشان مي‌دهيم که درکش مي‌کنيم.

8. ما آگاهيم که کودک نياز به اعتمادبه‌نفس، همدلي و چارچوب‌هاي مشخص دارد. اما نيازي به تنبيه و سرزنش و احساس شرمندگي ندارد.

9. ما به کودکمان فرصت حل مسائل خودش را مي‌دهيم، تا بتواند مهارت و تجربة حل مسائل متناسب با سن‌و‌سال خودش را پيدا کند و در اين راه از او حمايت مي‌کنيم.

10. ما از نقش خودمان آگاهيم، و مي‌دانيم که کودکمان از خلال حرکات و حرف‌هاي ما دربارة عشق، هم‌دردي، روابط، بخشش، قدرشناسي، صبوري، تحمل، مهرباني و صداقت مي‌آموزد. مهم‌تر از همه از خلال حرکات و سخنان ما، توانايي‌ها، ارزش‌ها و جايگاهشان در قلب ما و در جهان را مي‌آموزند و مي‌سازند.

آنچه بيشتر از همه مرا از مگدا سپاسگزار مي‌کند، اعتماد عميق و رابطة محترمانه و دوجانبه‌ايست که من با کودکانم داشته‌ام. احترام و اعتماد مانند بوم‌رنگ به ما برمي‌گردد.

مگدا در سال 2007 در دهة نود عمرش درگذشت. من هر روز به او مي‌انديشم، زيرا او هنوز در زندگي و کارم الهام‌بخش من است.