فهرست
رويکردهاي تحول فردی، اجتماعي و هيجاني.. 14
مرحلهی دهاني (تولد تا يکسالگي) 18
مرحلهی مقعدی (1 تا 3 سالگي) 19
مرحلهی احليلي (تقریبا 3 تا 6 سالگي) 19
مرحلهی نهفتگی (7 سالگی تا بلوغ) 24
تحول دفاعهاي روانشناختي.. 24
رويکرد روانپويشي در ادامهی اين کتاب... 26
چه زماني يادگيري مشاهدهاي رخ ميدهد؟. 29
ديدگاه يادگيري اجتماعي در ادامهی اين کتاب... 32
تاثيرات ژنتيک در ادامهي اين کتاب... 37
ديدگاههاي فرهنگي و بين فرهنگي.. 38
فرهنگ در ادامهي اين کتاب... 39
آزادکنندههاي اجتماعي و پاسخهاي والدين.. 50
واکنشهای کودک بههنگام جدایی از مادر. 52
نظريهی مري اينسورث: طبقهبندي و توجيه انواع دلبستگي.. 53
طبقهبندي انواع دلبستگي- موقعيت ناآشنا 54
ريشههاي نوع دلبستگي- پاسخگويي حساس... 60
چالش نظریهي ساختگرایي اجتماعي با نظريه دلبستگي.. 68
تجربیات اولیه: محرومیت و فقدان. 72
طبقهبندی انواع متفاوت تجربهي اولیه. 72
چرا یافتههای پژوهشی ناهماهنگ است؟. 77
آیا تاثیرات مرگ والدین متفاوت است؟. 84
مطالعهی کودکانی که بهشدت مورد سوءاستفاده قرار گرفتهاند. 85
مطالعهي کودکان پرورشگاهی.. 87
رویکرد مسیر زندگی بهمنظور درک تجارب اولیه. 90
نظريهي راجرز در مورد عزتنفس.... 99
ساير عواملي كه بر تصور از خود تاثير ميگذارند. 102
تفاوت در تواناييهاي شناختي.. 108
نظريههاي بيولوژيك در مورد جنسیت... 111
رويكردهاي تحول شناختي در مورد جنسیت... 113
نظريهی يادگيري اجتماعي در مورد جنسیت... 117
تاثير رسانهها بر تحول جنسيت... 117
ديدگاههاي روانپويشي در تحول جنسيت... 119
نقايص منطقي در تفکر كودكان. 127
كاربرد دیدگاه پياژه در آموزش... 142
نظريهی تحول شناختي ويگوتسكي.. 147
اهميت فرهنگ و تعامل اجتماعي.. 148
نظريهی برونر در مورد تحول شناختي.. 151
كاربردهاي نظریههای ويگوتسكي و برونر در آموزش... 156
سن دستیابی بهنظریهی ذهن.. 166
رویکردهای نظری در مورد نظریهی ذهن.. 169
تحقيقات در مورد نظريهی ذهن.. 171
ابزارهای ارزیابی نظریهی ذهن.. 173
آزمون 2: باورهای متفاوت... 176
آزمون 3: دستیابی به آگاهی.. 176
آزمون 4: محتواهای باور غلط.. 177
آزمون 7: هیجان واقعی- ظاهری.. 178
آزمون نظریهی ذهن استیممن.. 179
نظریهپردازان نوپیاژهای.. 185
ایجاد ساختها برمبنای هماهنگی روانبنهها 188
مراحل تحول در نظام کیس.... 189
خاص یا عام بودن تحول از دیدگاه کیس.... 193
تبیین حل مساله در چارچوب پردازش خبر. 195
نظریهی دوپن: ساختار اجتماعی عواطف... 197
واقعاً چنین سازهای وجود دارد؟. 206
نقش ژن در هوش و تواناییها 212
مطالعات هوش و تواناییهای دوقلوها 212
نقش محیط در هوش و تواناییها 218
اثرات سوءاستفاده از کودک.... 223
آیا میتوانیم بهرههوش را افزایش دهیم؟. 225
تحول هیجانی- اجتماعی کودکان. 233
نظریهی پیاژه در مورد تحول اخلاقی.. 237
نظریهی گیلیگان در مورد تحول اخلاقی زنان. 246
نظریهی ایسنبرگ در مورد تحول نفع اجتماعی.. 250
تغییرات در دوستی با تغییر سن.. 256
تفاوتهای فردی در محبوبیت کودکان. 259
عواملی که بر موقعیت گروه سنجی تاثیر میگذارد. 260
فواید محبوبیت و دوستی برای کودکان. 263
عواملی که بر محتوای بازی وانمودی اثر میگذارد. 275
دیدگاه تحول شناختی در مورد بازی.. 278
نظریهي پیاژه در مورد بازی.. 278
نظریهي ویگوتسکی در مورد بازی.. 280
دیدگاه روانپویشی در مورد بازی.. 282
مطالعاتی در اهمیت هیجانی بازی.. 283
تحقیق در مورد بازی و درمان. 289
تنوع فرهنگي در نوجواني: آيا اين دوره، يك دورهی جهاني است؟. 291
نظريهی مارسيا در مورد موقعيتهاي هويت... 304
دورهی نوجوانی واقعاً چقدر تنشزا است؟. 307
تحول هويت نژادي در نوجوانی.. 310
روابط همتايان در نوجوانی.. 312
فشار همتايان و پیروی در نوجوانی.. 313
واژهنامه انگلیسی-فارسی.. 343
واژهنامه فارسی-انگلیسی.. 363
پیشگفتار
دورهی کودکی، مهمترین دوره و کلید اصلی رشد و تحول برای تمام دورههای بعدی در چرخهی زندگی آدمی است. بهعلاوه کودکان، سرمایههای اصلی امروز و فردای جامعه هستند و بدین خاطر، دورهی کودکی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اگر این دوره بهخوبی طی شود، زمینههای لازم برای رشد و تحول شخصیت سالم و متعالی فراهم خواهد شد. لذا آشنایی با تغییرات و تحولات در دورهی کودکی، برای همهی کسانیکه بهنحوی با کودکان، سروکار دارند، لازم و ضروری است.
مباحث مطرح شده در کتاب روانشناسی کودک، نه تنها مورد نیاز دانشجویان عزیز، بلکه مورد نیاز مربیان و دستاندرکاران آموزش و پرورش و از همه مهمتر مورد نیاز هر پدر و مادری است که علاقهمند به آشنایی با فرایند رشد و تحول کودک و در آرزوی داشتن آیندهای خوب و موفقیتآمیز برای اوست، هستند. در تدوین این کتاب، از کتاب زوایایی از روانشناسی کودک، اثر جارویس استفاده زیادی شد، مطالب و مباحث در چارچوب آن کتاب، تدوین و تنظیم گردید.
ساختار کتاب حاضر، مشتمل بر 13 فصل است. هر فصل به یکی از مباحث اساسی در روانشناسی کودک میپردازد. این فصول شامل رویکردهای تحول فردی، اجتماعی و هیجانی، دلبستگی، محرومیت و فقدان، تحول هویت (خود و جنسیت)، تحول شناختی: نظریهی پیاژه، تحول شناختی: نظریهی ویگوتسکی و برونر، نظریهی ذهن کودک، نظریهپردازان نوپیاژهای: کیس و دوپن، تحول هوش و توانایی، تحول استدلال اخلاقی، دوستی، بازی و نوجوانی است. ساختار هر فصل بهگونهای است که ضمن ارایهی مطالب از زوایای مختلف، مربوط بهموضوع مورد بررسی، به یک تحقیق کلاسیک و حالا تحقیق کنید (که اشاره بههدف، روش، یافتهها و نتیجهگیری براساس یک تحقیق انجام شده در زمینهی مورد بحث دارد)، اشاره به زوایای دیگر، ارایهی نقاط قوت و ضعف موضوع مورد بررسی، تازه چه خبر، نگاه رسانهها، نتیجهگیری، چه میدانید (سوالهایی برای مطالعه بیشتر)، همراه با عکس، نمودار و جدول برای درک و فهم بیشتر است.
این کتاب میتواند در درس روانشناسی کودک، روانشناسی رشد یا روانشناسی تحولی در رشتههای روانشناسی، علوم تربیتی، مشاوره و دیگر رشتههای تحصیلی که این دروس را دارند، مورد استفاده قرار گیرد. امیدواریم مباحث مطرح شده در این کتاب، پاسخگوی بسیاری از سوالها و ابهاماتی باشد که در ذهن کسانی است که با کودکان سروکار دارند. بهعلاوه امیدواریم این کتاب برای همهی علاقهمندان بهحوزهی مطالعهی کودک، از جمله والدین، مربیان، دانشجویان و دانشپژوهان، مفید و موثر واقع گردد.
در تدوین این کتاب سعی وافر بهعمل آمد تا متن، خالی از ابهام باشد و تا جاییکه در توان بود، مطالب با نثری روان، رسا و واژگانی یکدست نوشته شود. باوجوداین، از اساتید محترم و دانشجویان عزیز تقاضا دارد، منت نهاده هرگونه کاستی را اعلام دارند تا در چاپهای بعدی مدنظر قرار گیرد.
در اینجا لازم میدانم از همکاران عزیز و ارجمندم بهخاطر همراهی، زحمات و تلاشهایشان در تدوین این کتاب، صمیمانه تشکر کنم. همچنین توفیق همهی دستاندرکاران انتشارات بعثت را از خداوند متعال مسئلت دارم.
علی فتحی آشتیانی