کتاب جنگ از دیدگاه نهج البلاغه اثر فخر الدین حجازی

فهرست

مقدمه .................................................................................. 9

درس اول ............................................................................15

نهج البلاغه، فرزند قرآن ................................................................ 16

جنگ جمل در نهج البلاغه ............................................................. 16

استقامت در جنگ ....................................................................... 17

شعلههای خشم الهي .................................................................... 18

اهميت تدبير و اندیشه در جنگ ........................................................ 19

پشتوانه جنگي مکتبي ................................................................... ۲1

» اولياء الله « شهيد در زمره .............................................................. ۲3

لباس تقوی .............................................................................. ۲3

لباس ذلت ............................................................................... ۲4

همواره در جهاد ......................................................................... ۲6

سرنوشت ملتي که با دشمن در خانه خود ميجنگد .................................... ۲7

سرباز دشمن در خانه زن مسلمان و یهودی ............................................ ۲8

خواهان » حق « گرایان و تفرق » باطل « اتحاد ........................................... ۲9

درس دوم ...........................................................................31

» غُوات « ارتش .......................................................................... 3۲

خطبه امام در جنگ صفين ............................................................. 34

مفهوم جنگ در اسلام .................................................................. 35

جنگ اعتقادی .......................................................................... 38

صداقت در نبرد .......................................................................... 40

رهنمودهای امام علي)ع( به جهادگران ................................................. 4۲

درس سوم ..........................................................................47

اسلام، آیيني اجتماعي .................................................................. 48

واقعيت و حقيقت مرگ ................................................................. 50

گراميترین مرگها ..................................................................... 53

کاملترین و ناتوانترین انسان ......................................................... 54

خطبه 1۲4 دستورات جنگي ............................................................ 58

زره تقوی ................................................................................ 59

آزادی و کنترل .......................................................................... 60

خشم و شهوت از دیدگاه اسلام ......................................................... 6۲

کنترل خشم و شهوت ................................................................... 64

پرچم، آیت پيروزی ...................................................................... 67

درس چهارم ........................................................................71

صفات پرچمداران ....................................................................... 7۲

مسئوليت سربازی ....................................................................... 73

فرار از جنگ ............................................................................. 74

زیرسایه نيزههاست ،» بهشت « .......................................................... 76

خاصيت باطل ........................................................................... 77

در چگونگي مقابله با اشغالگر ........................................................... 78

فرق ميان جنگ و ميهماني ............................................................. 80

درتدبير جهاد با دشمن .................................................................. 81

درس پنجم ..........................................................................85

دعوت به تقوی .......................................................................... 86

وحدت مرجع و مبداء .................................................................... 87

روش مبارزه با دشمن ................................................................... 88

ملاك فضيلت سرباز .................................................................... 91

دعوت به ایمان .......................................................................... 9۲

سفارش امام علي)ع( به لشکریان پيش از جنگ صفين ............................... 93

مظلمۀ خونریزی ........................................................................ 93

جریان قدرت خدا ....................................................................... 94

رفتار سربازان اسلام با زنان ............................................................. 96

درس ششم .........................................................................99

جایگاه دعا در جنگ ................................................................... 100

جریان قدرت خدا ...................................................................... 101

نگاهي به کلام امام .................................................................... 104

» اذن الله « .............................................................................. 105

تجلي خدا در دل ....................................................................... 107

8 / جنگ از دیدگاه نهج البلاغه

حرکت قدم با حرکت دل .............................................................. 109

تصویر دشمن در دعای علي)ع( ....................................................... 110

حق سلاح .............................................................................. 11۲

اسلام و استلام ......................................................................... 113

درس هفتم ........................................................................115

جنگ از دیدگاه نهج البلاغه ........................................................... 116

کتاب جنگ ............................................................................ 116

جهاد در راه اسلام ...................................................................... 117

دروازۀ بهشت ........................................................................... 118

حصن توحيد ............................................................................ 119

خانه ما تنها ایران نيست ............................................................... 1۲1

شرط جهاد ............................................................................. 1۲۲

مرغ باغ ملکوت ........................................................................ 1۲5

شيطان بزرگ .......................................................................... 1۲6

مقدمه

سخنان علي)ع( فروتر از کلام خدا و فراتر از گفتار بشر است. آنچه علي)ع( ميگوید یا علی إ ن ت ت سْ معُ ما أسْ معُ، « پيوسته به الهام خداوندی است که پيامبر)ص( فرمود یعني آنچه را من ميشنوم، تو ميشنوی و آنچه را ميبينم، تو ،» و تری ما أری نيز ميبيني. و خود علي)ع( فرمود: سيل حقایق از دامان جانم جریان دارد و پرندۀ اندیشه انسانها را یارای پرواز به قلۀ دانش من نيست. نهجالبلاغۀ علي)ع( فرزند قرآن است و کلامش برخاسته از سخن خدا؛ و این دریا آنچنان ژرف و مواج است که هيچ فردی را توان غور و خوض در این دریای بيکران نيست و به همين جهت آگاهان اسلامي از شيعه و سني بر کتاب روشنش شروحي نوشته و همچنان از پای ماندهاند و باید آیندگان باز هم در این کتاب بيندیشند و نکتهبينيها کنند و هرکدام گوشهای از این صحيفۀ مکرمه را برای تشنگان فضيلت باز نمایند. ابعاد نهج البلاغه ابعاد گونهگونۀ نهج البلاغه از کمال اندیشۀ عنصری مقدس پرده برميدارد که بازگوی حقيقت وجودی عنصری نامتناهي است.

نهج البلاغه کتاب اضداد و تکثر است که همه وحدتي خاص را نشان ميدهند و آن رمزها و رازهای انسان والایي است که شخصيتي واحد است در جلواتي بيشمار، و این معجزۀ بزرگ الهي است که چنين شخصيت عظيمي را با این همه بزرگي و قداست آفریده است که چون او در عالم بشریت، پس از پيامبر پدید نيامده و نخواهد آمد! علي)ع( در زهد و نيایش و انزوا آنچنان است که گویي جهاني و انساني وجود ندارد و هم اوست با خدایش سرگرم عشقي داغ و شوقي پرالتهاب، که چشمۀ اشک از چشمانش بر دامان پاکش جریان دارد و قلبش به سوزش عشق خدایش ميتپد و چنان گرم رازونياز است که بهحال نماز تير از پایش ميکشند و دردی احساس نميکند! و همين مرد چنان در بحبوحۀ عشق به مردم سراسيمه است که شبها انبان توشه بر دوش ميکشد و سراغ درماندگان را ميگيرد و در موج مردم فرو ميرود... و بهگاه اندیشه در آفرینش آسمانها و زمين فکر ميکند و دست خدا را همهجا ميبيند و حقایق ماوراءطبيعت را درك ميکند و اندیشمند بزرگي است که فلسفه را در رکاب توسن عقل ميجهاند و متفکر بزرگي است که نميتوان عنوان کوچک فيلسوف را بر او نهاد، ولي به هر حال کتابش صحيفۀ تفکر والایي است که چراغ راه دانش دوستان است و راه اندیشيدن را به اندیشمندان ميآموزد.

علی )ع( شاهد رسالت انسانشناسي است والا، طبيعتشناسي است بزرگ، عالمي آگاه به کتاب جهان و غيب » و منْ عِنْ دهُ عِلْمُ الْکِتاب « و انسان و مردم، و هم او است که قرآن عنوان بزرگ را به او داده است که در ردیف خود خدا شاهد رسالت است.

که » توحيد « است و از » مولای متقيان « ميگوید که خود » تقوی « از » عدالت « است و از » ميزان الاعمال « که » عمل « است و از » مولي الموحدین « است و از » اقضی الامة « که » قضاوت « است و از » صوة العدالة الانسانیة « که » خلیفة احکم الحاکمین « که » حکومت « است و از » اول مسلم « که » اسلام « که هرچه را » نبوت « که خدایي را که نبيند نميپرستد و از » عبادت « است و از که اگر پردهها را از برابر » معاد « پيامبر دیده ميبيند و آنچه او شنيده ميشنود و از که خود قرآن مجسم است و » قرآن « دیدگانش بردارند، بر یقينش نميافزاید و از که مسجود آنان است و از » فرشتگان « که انسان کامل است و از » انسان « از که یک چشم بر هم زدن از او » الله« که مهندس آن است و از » هندسۀ اجتماع « که » بخشش « که خود پرتلاشترین کارگر است و از » کار « دور نبوده است و از » یؤثِرُو ن ع لیُ ا نْفُسِهِمْ « که مصداق » ایثار « است و از » ه لْ ا تي « حقيقت عطا در سورۀ که در ليل و نهار و سر و » انفاق « است و از » خیر البریة « که » نيکان « است و از » سخن « است و از » اميرالمومنين « که » ایمان « علانيه سرآمد متفقين است و از » خوف « است و در » افْ ضلُ الْکُتّاب « که » نگارش « است و از » أفصحُ الع رب « که » کونُوا م ع ال صّادِقِی ن « که حقيقت » صدق « است و از » ی خافُو ن ر بهُم « که مفهوم که ولایتش » کمال « است و از » ال سّابِقُو ن ال سّابِقُو ن « که » سبقت « است از که » صلوة « که خلافتش اتمام نعمت است و از » نعمت « است و از » اکمال دین « که خود ولي » ولایت خدا « که تمثل آن است و از » زکوة « تجسم آن است و از که معراج اوست و از » سجود « است و از » م ع ال رّاکِعِی ن « که مدلول » رکوع « است و از که صاحب نفس » رضا « که مطهر به تطهير ارادۀ خدای طاهر است و از » طهارت جان « که شرارۀ خشم الهي است و سرانجام از » خشم « است و از » راضِ یةً مّرْضِ یّةً «است .... و اوه که چه والا و بالا و » ف ضّ ل ال لّهُ الْمُ جاهِدِی ن « که مصداق » جهاد « علي و اعلاست و خاك بر فرق من و تمثيل من. نهج البلاغهاش را تازه فهرست ميبندند که در هزاران باره سخن گفته و در هر مورد آموزگار انسان است و تجلي علم و عمل خدای سبحان.

سبب تالیف و او هر روز بيشتر ميدرخشد و ابرهای نفاق و انکار را پس از چهارده قرن که ذاتش متجليتر » شمس و ضحای « نابکاران به ستيزش برخاستند، بهتر ميدرد و نور ميپاشد که جان جهانيان فدای جانش باد ! و مرا چه با این همه حقارت و سياهي و تباهي از او سخن بگویم و این ارجاس روحي کي گذارد که از آن طهارت خدایي رشحهای بنگارم؟ 

ولي به هر حال شيفته و دیوانه اویم و اگر هم به دوزخ افتادم فریاد بر ميآورم که او را دوست ميدارم و خدا کند که اگر برایش زیني نباشم، شيني هم نباشم. سالهاست که با کتابش مانوسم و لایهای رقيق از این اقيانوس عميق رشحاتي بر کویر جان تشنهام نشسته، ولي همچنان تشنهکامم. باشد که آن ساقي کوثر از کأس قيامتش جرعهای بر حلقوم آتشناکم بيفشاند. را که جلوهای از درخشش مشکوة » شگفتيهای نهج البلاغه « رنجي بردم تا علم خدایي اوست، به فارسي برگردانم که هنوز هم پس از چندین سال مورد استقبال است. 

در دوران انقلاب و پس از آن بهجهت برخي وظایف و تکایف از این کتاب مقدس مدتي دور و مهجور ماندم تا اینکه در بحبوبۀ جنگ تحميلي، برخي عناصر مومن ارتش جمهوری اسلامي از من خواستند تا کلاسي ترتيب دهم و جنگ را از لسان علي که حقيقت جهاد است بر آنها فراخوانم و چند کلاسي تشکيل شد و مطالبي اگرچه ساده و سطحي از نهج البلاغه برای آنها بيان داشتم ولي ناتمام ماند، بعضي دوستان، آنها را تنظيم کردند و نطقي را که در همين مورد در کنفرانس بررسي نهج البلاغه ایراد کرده بودم به آن افزودند و این کتاب پدید آمد که آن را به رزمندگان اسلام که راه علي)ع( را برای نبرد با کفر و نفاق ميپيمایند و از ایران اسلامي به رهبری فرزند رشيد علي)ع( و امام امت در برابر بيگانگان و مزدورانشان دفاع ميکنند، هدیه ميکنم. باشد که حکومت علي)ع( پس از چهارده قرن مبارزات شيعيان والایش در همه جهان با ظهور مصلح موعود استقرار یابد و علي)ع( با حقيقت معنویش به جهان انسان بازگردد و رجعت حقيقت صورت پذیرد.

انشاءالله

فخرالدین حجازی