جهان ایرانی یکی از صورت‌های ناشناخته برای مدعیان تمدن جدیدست. بدین لحاظ مسافرت و گزارش از سفر که به ترغیب به سفر و آشناسازی نسبت به وقایع پیش­رو می‌انجامد از وظایف هر مسافری است و این یکی از دلایلی است که سفرنامه‌ها شکل می‌گیرند.

سفرنامه­نویسی در مورد ایران از قرن 17‌ به‌طور مرتب و سامان­یافته شروع شده و تا دهه­ی دوم قرن 20 میلادی ادامه داشته است. آغاز شناخت ایران را بین سال‌های 1660 و 1670 میلادی می‌توان تعیین کرد. این تاریخ به عینه همان دورانی است که انتشار سفرنامه­ها به اوج خود رسیده و‌ به‌طور متوسط در هر ده سال، بیست و پنج اثر در این زمینه نشر یافته است. این دوران با تاریخی که مارتینو به‌عنوان مبدا عصر شناخت آسیا برگزید، یعنی سال 1660 و نیز با تاریخ مورد انتخاب پل هرز به‌عنوان سرآغاز بحران وجدان اروپاییان یعنی 1670- 1715 میلادی مصادف است و تا دهه‌ی دوم قرن 20 میلادی ادامه داشته است.

در سال 1380 و در گیر و دار تعیین موضوع پایان­نامه در دوره دکترای دانشگاه شهید بهشتی متن روسی اثر را از مرحومه استاد پُر‌فروغ، پروفسور منور با گدالووا جزنی گرفتم. ایشان ‌تاکید داشت بر پایه این سفرنامه و دیگر کارهای موجود موضوع تز دکتری را سفرنامه‌های روسی برگزینم. بنابر دلایلی که از حوصله این نوشتار بیرون است این اتفاق رخ نداد و کتاب ترجمه نشد.

مطالعه و بررسی این اثر با هدف ترجمه، از نیمه دوم سال 1395 آغاز شد و تا اول تابستان 1397 ادامه یافت. این اثر سفرنامه ایران (9 فصل) و عراق (2 فصل) است. پرفسور تالیزین نگارنده­ی اثر در راس یک هیات پزشکی با هدف کمک در مبارزه با بیماری‌های واگیر به ایران آمده است.

تالیزین در مقدمه اثر خود آورده: «این کتاب را که در بردارنده یادداشت‌های سفر به ایران و عراق در یکی از ماموریت‌های بی­شمار است، به دوستان دلاوری تقدیم می‌کنم که به آنان افتخار دارم: اطبای شوروی که فداکارانه عملیات مبارزه با بیماری‌های واگیر را در ایران و عراق به انجام رساندند».

در صفحه­ی 136 متن روسی پاراگراف سوم، خودِ نویسنده هدف از این مسافرت را «جست و جوی کنه­ها» آورده است.

در صفحه­ی نخست متن روسی آمده که تالیزین دو سال سرپرست این هیات بوده، یعنی سفرنامه دوره­ای دو ساله را در بردارد: 1950 آمدند و 1952 میلادی کتاب چاپ شده است. با این حساب تالیزین در سال 1951 میلادی و در جریان مبارزات برای ملی شدن نفت در ایران و تظاهرات مردمی در میدان بهارستان در تهران بوده است. تالیزین در صفحه 51 متن روسی زیر تصویری از میدان بهارستان توضیح داده که این میدان مرکز تظاهرات مردم است.

سفرنامه‌‌ها آیینه­ی تمام­نمایی از زندگی و حیات اجتماعی- فرهنگی، سیاسی- اقتصادی یک کشور را از نگاه سفرنامه­نویس به تصویر می‌کشند.‌‌‌ آن‌چه از لابه­لای سطور سفرنامه حاصل می‌شود می‌تواند در تحلیل اوضاع و احوال آن کشور به پژوهشگران آینده کمک بسیاری کند و کاوشگران را در دسترسی به حقیقت بی­نقاب یاری رساند.

تاکنون دو سفرنامه به شرح زیر، ترجمه و روانه­ی بازار نشر گردیده است:

1- سفرنامه لومنیتسکی «ایران و ایرانیان» که بازه زمانی 1900- 1898 میلادی عصر مظفری را در بردارد.

2- سفرنامه پاپوف در قالب اولین هیات سیاسی بلشویکی که پس از انقلاب 1917 میلادی به ایران رسیدند و سیر تحولات بعدی ... . این اثر بازه زمانی 1918 تا 1920میلادی را شامل می‌شود.

و سومین اثر همین کتاب است که بازه زمانی 1950- 1952 میلادی را در بردارد. به­عبارتی از سال 1900 تا 1952 میلادی سه سفرنامه به روسی و در فاصله­ی زمانی تقریبا هر 25 سال تالیف و به فارسی ترجمه شده است.

واکاوی زندگی مردم در شهرها و روستاها، وضعیت بهداشت و درمان و بیماری‌‌ها در ایران سال‌های 1950- 1952 میلادی،‌‌ به‌ویژه نقد و بررسی تشکیلات میسیونری در ایران و خدمات ارایه شده که با هدف مبارزه با بیماری‌‌ها به ایران آمده بودند، از جمله مهم‌‌‌ترین اهداف این سفرنامه است.

نویسنده در این اثر رویکردی فرهنگی و انسان­شناسانه به ایران دارد: تکریم و تعظیم شاعران و دانشمندان بلند آوازه و احترام به دستاوردهای فکری و معنوی آنان. نه از نوع سفرنامه­هایی مثل شاردن، جیمز موریه، ادوارد براون و دیگرانی که ایرانیان را فاقد اخلاق، منزلت اجتماعی، میراث فرهنگی، وفاداری و معرفت می‌دانند و همه را تنبل و سست­عنصر می‌خوانند.

ره­آورد اصلی این اثر و این سفر یک نکته علمی بسیار ارزشمند است: گرم‌‌‌ترین نقطه زمین در ایران و در کویر لوت است. نه در صحراهای هند یا در بیابان‌های آمریکا.

همچون همیشه‌‌‌ آن‌چه مرا به ترجمه این اثر مشتاق نمود نیم نگاهی به اوضاع مرزهای ایران، کشور همسایه و البته خلیج­فارس دوست داشتنی و عزیز است که با همین نام زیبا و قشنگ در متن روسی آمده است.

نکته مهم دیگر آن­که تالیزین در 70 سال پیش اشاره دارد که ایران با 15 میلیون جمعیت سرزمینی کم آب است. گویا نویسنده مشکل امروز ایران ما را با 80 و چند میلیون جمعیت، بی­آبی و کم­آبی پیش­بینی کرده بود.

رویارویی با پزشکان آمریکایی و جریان میسیونری در ایران، و نیز سلطه انگلیسی‌‌ها در عراق و چگونگی مبارزه آن‌ها با بیماری‌‌ها در سفرنامه دیده می‌شود.

تالیزین به نقش انگلیس در بدبختی و ناکامی ملت عراق اشاره دارد. همو در فصل 8 و در قالب درگیری «رتیل و ملخ» تصویری از غارت­گری و نزاع دو استعمارگر آمریکا و انگلیس برای غارت منابع ملی ایران را ارایه می‌دهد.

در سراسر متن واژه پارسی را همان­طور که در متن روسی آمده، به­کار گرفتم و به تأسی از برخی استادان اسامی اماکن جغرافیایی را عینا آوردم و ترجمه نکردم.

جا دارد از تلاش‌‌ها و حمایت‌های عزیزان دست­اندرکار در انتشارات بعثت‌‌ به‌ویژه دوست عزیز دکتر کاظم میقانی و تیم همکار و از جناب آقای دکتر جلال شیرزاد در هدایت مطالب علمی نهایت امتنان را مبذول دارم.

امید می‌رود این خدمت مقبول طبع علاقه­مندان به تاریخ، فرهنگ و البته ایرانِ عزیز و قاطبه ایران­دوستان قرار گیرد. این مقدمه را با تک بیتی به پایان می‌برم:

  حصن دین دایم مزین باد از ارباب علم

                                             زانکه نبود جز بدیشان حل و عقدِ مشکلات

ایران سربلند، ایرانی سرافراز

                                                                           تابستان 1397 تهران