پيشگفتار
طبق مادهی (22) قانون برنامه و بودجه ی کشور (سال 1351) تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی مهندسین مشاور و پیمانکاران توسط سازمان برنامه و بودجه ی کشور و بر اساس آیین‌نامه ی مصوب هیأت وزیران صورت می گیرد. همچنین ارجاع کار به مهندسین مشاور و پیمانکاران و روش تعیین برنده ی مناقصه بر اساس آییننامهی مصوب هیأت وزیران توسط دستگاه اجرایی انجام می‌شود.
اولین اقدام برای نظام رتبه‌بندی و تشخیص صلاحیت در سازمان برنامه و بودجهی کشور در سال 1350 (قبل از تصویب قانون برنامه و بودجهی کشور) صورت گرفت. از همان ابتدا شروط منع مداخله ی کارکنان دولت و اکثریت سهامداران ایرانی از یک سو و سابقه ی کار مدیران، تجربه ی کاری و وضع مالی شرکت از سوی دیگر از عوامل مهم در دریافت گواهینامه ی پیمانکاری بود. طی سال‌های بعد، آییننامهی تشخیص صلاحیت پیمانکاران در سال‌های 1360، 1367 و 1381 تغییر و به تصویب هیأت محترم وزیران رسید ولی ارکان اصلی همچنان حفظ شد.
آییننامهی تشخیص صلاحیت پیمانکاران شامل دو بخش می‌باشد. بخش اول مصوبهی دولت است که آخرین بار در سال 1381 ابلاغ گردید و بخش دوم مربوط به جدولها، رویه‌های اجرایی و شرایط اختصاصی است که در مادهی (18) آییننامهی مصوب دولت به آن اشاره شده و هر چند سال یک بار توسط سازمان برنامه و بودجه ابلاغ می‌گردد.
مجموعه ی حاضر با عنوان «قدم به قدم با ساجات» جهت کمک به آموزش متقاضیان تشخیص صلاحیت پیمانکاری و بر اساس آيين‌نامه ی طبقه بندي و تشخيص صلاحيت پيمانكاران به شماره ی 48013/ت 23251هـ مورخ 11/12/1381 (مصوب هیأت وزیران) تهيه شده است.
کوشش اینجانب در تمام مراحل کاری و همینطور جمع‌آوری این مجموعه بر این بوده که فرایند تشخیص صلاحیت توسط شرکت‌های متقاضی (افراد زیرمجموعه) انجام شود و از واگذاری به افراد و شرکت‌های واسطه جلوگیری گردد.
براي تهیه ی این مجموعه، از ضوابط نظام فنی و اجرایی موجود در سامانه ی مربوط و تجربیات حاصل از کارشناسی اینجانب استفاده شده است.
مجموعه ی حاضر در چهار فصل تهیه شده. فصول اول تا چهارم به ترتيب به «آییننامهی تشخیص صلاحیت پیمانکاران»، «ساجات»، « پرسش و پاسخ تشخیص صلاحیت پیمانکاران» و «بخشنامه‌های مهم» اختصاص يافته است.
با سپاس گزاري از تمام همكاران امر تشخیص صلاحیت، تشکل‌های صنفی، انجمن‌های پیمانکاری و پسرم آقای مهندس امیرحسین بالار که مرا در انجام این مهم تشویق و یاری نمودند. همچنین لازم می‌دانم از زحمات خانم زینب‌السادات قافله‌باشی که زحمت ویراستاری مجموعه را تقبل نمودند، تشکر کنم.
فهرست مطالب
فصل 1 آیین‌نامه تشخیص صلاحیت پیمانکاران 1
بخش اول: كليات 3
بخش دوم: انواع پيمانكاران 6
بخش سوم: تشخيص صلاحيت 11
بخش چهارم: ضوابط و نظامات 15
فصل 2 ساجات (سامانه‌ی هوشمند تشخیص صلاحیت عوامل نظام فنی- اجرایی) 27
1- ثبت‌نام 29
2- ورود به پرونده‌ی الکترونیکی 36
3- ثبت تقاضا 38
4- جمع‌آوری مدارک و مستندات 41
5- تشکیل پرونده 44
6- درخواست‌های دیگر 63
فصل 3 پرسش و پاسخ تشخیص صلاحیت پیمانکاران 65
1- ثبت‌نام در سامانه‌ی ساجات 67
2- ماهيت حقوقي شركت‌ها و سهامداران 71
3- كاركنان و هيأت‌مديره‌ی امتيازآور 75
4- سوابق كاري افراد امتيازآور 78
5- تجربه‌ی كاري 81
6- ورود و خروج افراد از سامانه 88
7- کنترل ظرفیت یا آزادکردن ظرفیت 90
8- تمدید اعتبار گواهینامه 92
9- ابطال گواهینامه 94
10- موارد دیگر 95
فصل 4 بخشنامه‌های مهم 111
1- آیین‌نامه تشخیص صلاحیت پیمانکاران حقوقی 113
2- دستورالعمل طبقه‌بندی و تشخیص صلاحیت اشخاص حقیقی 159
3- کنترل ظرفیت مشاوران و پیمانکاران 160
4- فهرست بلند برای مناقصه‌گران با مبالغ بالاتر از حد نصاب یک 161
5- خرید و فروش مدرک تحصیلی 162
6- دستورالعمل ظرفیت مجاز پیمانکاران برای شرکت در مناقصه 163
7- آیین‌نامه تضمین معاملات دولتی 164
8- تغییر در حداقل شرایط اختصاصی و ظرفیت شرکت‌های پیمانکاری 177
9- ثبت اطلاعات قراردادها درپایگاه اطلاعات قراردادهای کشور (شماره 1) 178
10- اعلام شروع قراردادها، تغییر نفر و ... در شرکت‌ها 179
11- امتیاز رشته تحصیلی مهندسان معدن 181
12- ظرفیت پیمانکاران اشخاص حقیقی 182
13- ظرفیت پیمانکاران سرمایه‌گذار و صدورخدمات فنی و مهندسی 183
14- نحوه دریافت مستندات فیزیکی از شرکت‌ها 184
15- ثبت اطلاعات قراردادها درپایگاه اطلاعات قراردادهای کشور (شماره 2) 185
16- دستورالعمل نحوه رسیدگی به تخلفات انتظامی 187
17- دستورالعمل نحوه استعلام ضوابط حوزه نظام فنی و اجرایی کشور 198
18- نصاب معاملات موضوع ماده 3 قانون برگزاری مناقصات 199
