پيشگفتار
وجود انواع گازهاي كشنده در زير زمين، نبود روشنايي كافي و نبود جريان هواي مناسب سبب شده است معادن، از گذشته‌هاي دور، همواره به عنوان بدترين، مشكل‌ترين و آلوده‌ترين محيط‌هاي كاري به حساب بیاید و حوادث ناگواری را به وجود آورد. از طرفی در بین محیط‌هاي شغلی مختلف، معادن از این جهت که مواد اولیه سایر صنایع را تأمین مي‌کنند، جایگاه ویژه‌اي را به خود اختصاص مي‌دهند به همين خاطر توجه به اصول ایمنی و بهداشت شغلی در آنها هم از جهت حفظ سلامت انسان و هم از جهت جنبه‌هاي اقتصادی بسیار حائز اهمیت است.
با توجه به کمبود منابع فارسی جامع در زمینه ایمنی و بهداشت حرفه‌اي در معادن، این کتاب به منظور آشنایی دانشجویان و علاقه مندان حوزه ایمنی و بهداشت در این خصوص در سه بخش نگارش شده است. بخش اول کتاب با عنوان روش‌ها و مراحل استخراج مواد معدنی، از دو فصل تشکیل شده است. در فصل اول کلیاتی از انواع معادن و روش‌هاي استخراج مواد معدنی مطرح شده است. در فصل دوم مراحل اصلی استخراج مواد معدنی شامل حفر تونل، حفر چاه، حفر چال، نگهداری در معدن، آتشباری و حمل و نقل بیان شده است.
بخش دوم کتاب با عنوان انواع ماشين‌آلات معدنی و اصول ايمني آنها، از سه فصل (فصل 3 تا 5) تشکیل شده است. فصل سوم به ماشين‌آلات و تجهیزات حفاری مهم در معادن و اصول ايمني کار با آنها اشاره مي‌کند. در فصل چهارم کلیاتی در مورد ماشين‌آلات و تجهیزات خرج گذار و ماشين‌آلات و تجهیزات نگهداری در معدن بیان شده است و در فصل پنجم انواع ماشين‌آلات و تجهیزات بارگیری و حمل و نقل در معادن و اصول ایمنی کار با آنها مورد بحث قرار گرفته است.
بخش سوم کتاب از دو فصل (فصل ششم و هفتم) با عنوان مخاطرات ایمنی و بهداشتی در معادن و روش‌هاي کنترل آنها تشکیل شده است. در فصل ششم کتاب، مخاطرات ایمنی در معادن (شامل حریق، انفجار، ریزش و ...) و روش‌هاي پیشگیری و کاهش آنها مطرح شده است. در فصل هفتم، کتاب مخاطرات بهداشت شغلی در معادن (شامل عوامل شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی، ارگونومیکی، عوامل روانی و استرس و تسهیلات بهداشتی) و روش‌هاي پیشگیری و کاهش آنها مورد بحث قرار گرفته است.
در پایان لازم است از کلیه عزیزانی که در مراحل مختلف تهیه و ویرایش این کتاب با مؤلفان همکاری داشتند به ویژه خانم‌ها آزاده صفائيان، سپيده عباس‌زاده، شكوفه طاهري و نيز مدیریت و کارکنان محترم انتشارات فدک ایساتیس خصوصاً آقاي مهندس مجيد زرويي مدير محترم انتشارات و آقاي مهندس كرمي تشکر و قدردانی نمائیم. مؤلفین کتاب، آن را عاری از خطا و اشتباه سهوی، ندانسته و از کلیه علاقمندان و دانشجویان محترم تقاضا مي‌نمایند نظرات اصلاحی خود را به منظور اصلاح در چاپ هاي بعدی به رایانامه Jahangiri_m@sums.ac.ir ارسال نمایند.
مؤلفين
فهرست مطالب
بخش اول روش‌ها و مراحل استخراج مواد معدني 1
فصل 1 ايمني و بهداشت شغلي در معدن و معدنکاري 3
1.1 مقدمه 4
1.2 معدن 4
1.3 روش‌هاي دست‌يابي به ماده معدني و استخراج آن 5
1.3.1 استخراج به طريقه روباز 5
1.3.2 استخراج به روش زيرزميني 10
فصل 2 مراحل استخراج مواد معدني 17
2.1 حفر تونل 18
2.1.1 مراحل حفر تونل 18
2.1.2 دستورالعمل و نکات ايمني قبل از شروع به حفاري و حفاري در شرايط خاص 20
2.2 حفر چاه 24
2.3 نگهداري در معادن 25
2.3.1 مصالح لازم جهت نگهداري کارهاي معدني 25
2.3.2 نگهداري در تونل‌ها 26
2.3.3 نگهداري در چاه 31
2.3.4 نگهداري در کارگاه استخراج 31
2.4 حفر چال 33
2.4.1 حفاري چال‌هاي آتشباري 34
2.4.2 آرايش چال‌ها 34
2.4.3 تعيين تعداد چال لازم در جبهه کار 35
2.4.4 اصول ايمني در حفر چال 35
2.5 آتشباري 36
2.5.1 مراحل آماده‌کردن چال 37
2.5.2 آتشباري به وسيله فتيله اطمينان 39
2.5.3 آتشباري الکتريکي 40
2.5.4 آتشباري به وسيله فتيله انفجاري 42
2.5.5 آتشباري به وسيله باروت 43
2.5.6 نحوه برخورد با چال‌هاي منفجر نشده 43
2.6 مواد منفجره 43
2.6.1 تاريخچه مواد منفجره 44
2.6.2 خواص مواد منفجره 45
2.6.3 تقسيم‌بندي مواد منفجره 48
2.6.4 انواع مواد منفجره 51
2.6.5 چاشني‌ها 57
2.6.6 فتيله اطمينان 60
2.6.7 فتيله انفجاري (کورتکس) 61
2.7 بارگيري و حمل و نقل در معادن 62
2.7.1 بارگيري 62
2.7.2 حمل و نقل 63
2.8 خدمات فني در معادن 64
2.8.1 روشنايي در معدن 65
2.8.2 آبکشي از معدن 66
منابع بخش اول 68
بخش دوم انواع ماشين‌آلات معدني و اصول ايمني آنها 69
فصل 3 ماشين‌آلات و تجهيزات حفاري 71
3.1 مقدمه 72
3.2 ماشين‌آلات و تجهيزات حفاري در سنگ‌هاي نرم 72
3.2.1 لوازم دستي 72
3.2.2 چکش هواي فشرده 73
3.2.3 هاواژ (ماشين زغال بُر) 77
3.2.4 ماشين رنده 78
3.2.5 ماشين‌هاي زغال تراش 80
3.2.6 ماشين‌هاي حفار بارکننده 80
3.2.7 سيم برش 81
3.2.8 حفار ماينر پيوسته 82
3.2.9 ماشين رودهدر 83
3.2.10 تي بي ام 85
3.2.11 موبايل ماينر 93
3.2.12 ماشين‌آلات حفار عمودي 96
3.2.13 ماشين حفاري شفت 97
3.2.14 ماشين بورپاك 98
3.2.15 ماشين وي مول 99
3.2.16 چكش هيدروليكي 100
3.2.17 دراگلاين (بيل كششي) 102
3.2.18 بيل چرخشي 105
3.3 وسايل و دستگاه‌هاي حفاري در سنگ‌هاي سخت 107
3.3.1 پرفراتور و پرفراتريس 107
3.3.2 دريل واگن (ارابه‌هاي چالزني) 112
3.3.3 جامبو دريل 113
3.3.4 سيمبا 115
3.4 خطرات کلي تجهيزات حفاري 116
فصل 4 ماشين‌آلات و تجهيزات خرج‌گذار و نگهداري در معدن 119
4.1 مقدمه 120
4.2 ماشين‌آلات و تجهيزات خرج گذار 120
4.2.1 ماشين آنفوشارژر 120
4.2.2 كاميون خرج‌گذار آنفو 125
4.3 ماشين‌آلات و تجهيزات نگهداري معدن 126
4.3.1 ماشين نصب بلوک‌هاي سنگين 126
4.3.2 بولتر 126
فصل 5 ماشين‌آلات و تجهيزات بارگيري و حمل ونقل 129
5.1 ماشين‌آلات بارگيري 130
5.1.1 وسايل بارگيري دستي 13
5.1.2 بارکننده مکانيکي 130
5.1.3 بارکننده مداوم با بازوي جمع کننده 130
5.1.4 بارکننده مداوم با ديسک گردان 131
5.1.5 بارکننده مداوم با سيني لرزان 132
5.1.6 بولدوزر 132
5.1.7 شاول‌هاي (بيل‌هاي) معدني 137
5.1.8 لودر 141
5.1.9 اسكريپرها 144
5.1.10 گريدر 145
5.1.11 ماشين بارگيري و باربري (LHD) 148
5.1.12 بارکننده چنگالي 150
5.2 ماشين‌آلات حمل و نقل 151
5.2.1 وسايل حمل و نقل دستي 152
5.2.2 ناو ثابت 152
5.2.3 ناو زنجيري 152
5.2.4 نوار باربري 152
5.2.5 راه آهن 154
5.2.6 كاميون 161
5.3 ايمني عمومي براي ماشين‌آلات سنگين 163
منابع بخش دوم 167
بخش سوم انواع ماشين‌آلات معدني و اصول ايمني آنها مخاطرات ايمني و بهداشتي در معادن و روش هاي کنترل آنها 171
فصل 6 مخاطرات ايمني در معادن و روش‌هاي پيشگيري و کاهش
آنها 173
6.1 حريق 174
6.1.1 مقدمه 174
6.1.2 علل آتش‌سوزي در معادن 175
6.1.3 خطرات آتش‌سوزي در معادن 176
6.1.4 تشخيص آتش‌سوزي در معدن 178
6.1.5 اصول پيشگيري و کنترل حريق در معادن 178
6.1.6 خودسوزي 180
6.2 انفجار در معادن 183
6.2.1 مقدمه 183
6.2.2 علل انفجار در معادن 184
6.2.3 الزامات قانوني در زمينه آتش سوزي و انفجار در معدن 192
6.3 ريزش در معادن 194
6.3.1 مقدمه 194
6.3.2 علل ريزش در معادن 195
6.3.3 ريزش در معادن زير زميني 196
6.3.4 ريزش در معادن سطحي 197
6.3.5 روش‌هاي پيشگيري از ريزش 199
6.3.6 الزامات قانوني در زمينه نگهداري در معدن 199
6.4 خطرات ناشي از الکتريسيته 201
6.4.1 مقدمه 201
6.4.2 پيامد‌هاي ناشي از برق 202
6.4.3 روش‌هاي پيشگيري و کاهش حوادث ناشي از برق 202
6.4.4 الزامات قانوني در زمينه ايمني تاسيسات برق 204
6.5 مخاطرات ناشي از ماشين‌آلات 210
6.5.1 مقدمه 210
6.5.2 کنترل مخاطرات ماشين‌آلات 211
6.5.3 الزامات قانوني در زمينه ايمني ماشين آلات معدني 211
6.6 مخاطرات ناشي از هواي فشرده 214
6.6.1 مقدمه 214
6.6.2 رهايش فشار 215
6.6.3 فشار بيش از حد 215
6.6.4 اصول ايمني توزيع هواي فشرده در معدن 215
6.7 مخاطرات ناشي از تردد افراد در معدن 220
6.7.1 اصول ايمني مربوط به تردد افراد در معادن 220
6.8 مخاطرات ناشي از آتشباري 225
6.8.1 پرتاب سنگ 226
6.8.2 لرزش زمين 226
6.8.3 الزامات قانوني در زمينه ايمني مواد ناريه و آتشباري 226
فصل 7 مخاطرات بهداشت شغلي در معادن و روش‌هاي پيشگيري و
کاهش آنها 235
7.1 مقدمه 236
7.2 عوامل شيميايي زيان آور محيط کار در معدن 236
7.2.1 گازها و بخارات زيان آور موجود در هواي معدن 237
7.2.2 گرد و غبار موجود در هواي معدن 249
7.2.3 بيماري‌هاي ناشي از عوامل زيان آور شيميايي 254
7.2.4 الزامات قانوني در زمينه تهويه هواي معدن 259
7.3 عوامل فيزيکي زيان آور محيط کار در معدن 261
7.3.1 پرتوها 261
7.3.2 تنش‌هاي حرارتي 263
7.3.3 فشار باروماتيک 266
7.3.4 روشنايي 266
7.3.5 صدا 268
7.3.6 ارتعاش 269
7.4 عوامل زيان‌آور بيولوژيکي 271
7.5 خطرات ارگونوميکي 271
7.5.1 فضاهاي محصور و محدود 271
7.5.2 بارکاري 272
7.5.3 حمل و نقل دستي بار 272
7.6 عوامل رواني و استرس 273
7.7 تسهيلات بهداشتي 274
7.7.1 الزامات قانوني در زمينه آب معدن 274
منابع بخش سوم 276
واژه‌نامه 281 مناب
.jpg)
