اين کتاب جلد نخست از مجموعه انتشارات دانشنامه تاریخ معماری ایرانشهر با عنوان «فرهنگ‌نامه معماری ایران» در مراجع فارسی است که به اصطلاحات و مفاهیم اختصاص دارد.
در این فرهنگ‌نامه به منظور دسترسی آسان به منابع پیشین و سامان‌دهی دوباره و عرضه آثار مورد نیاز محققان تاریخ معماری و شهرسازی، به شناسایی و گزینش مدخل‌های مرتبط با معماری و شهرسازی از میان هزاران مدخل در کتاب‌های مرجع فارسی پرداخته شده است.
این منابع شامل کتاب‌های عمومی لغت فارسی مانند «لغت‌نامه دهخدا»، «فرهنگ فارسی معین» و «فرهنگ بزرگ سخن»، دانشنامه‌های عمومی فارسی مانند «دایره‌المعارف فارسی مصاحب»، «دایرالمعارف بزرگ اسلامی» و «دانشنامه جهان اسلام» و دانشنامه‌های تخصصی فارسی مانند «گنج‌نامه فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران» است که برمبنای نگرش دانشنامه ایرانشهر به معماری و شهر و تاریخ معماری طی پژوهشی دو ساله، مدخل‌های مربوط به معماری و شهرسازی ایرانشهر از میان آنها برگزیده و در کنار هم آورده شده است.
در این فرهنگ‌نامه نه تنها آثار تاریخی معماری و شهر بلکه آثار از میان رفته، پدیدآورندگان (حامیان و بانیان معماران) اصناف مربوط به معماری، اصطلاحات معماری، اصطلاحات فقهی و حقوق، واژگان مربوط به مدیریت آثار معماری، افعال و مصادر مثل‌ها و کنایه‌ها نیز در زمره مداخل آورده شده است.
طرح دانشنامه تاریخ معماری ایرانشهر (با عنوان اولیه دانشنامه تاریخ معماری و شهرسازی ایران زمین) در سال 1385 به همت فرهنگستان هنر و با حمایت مالی وزارت مسکن و شهرسازی بنیاد گذاشته شده است. ماهیت این دانشنامه به گفته پديدآورندگان طی سالیان پدید می‌آید و قوام می‌گيرد.
در مقدمه اين كتاب تاكيد شده است، طرح این دانشنامه هم از نظر دانشنامه و دانشنامه‌نویسی و هم نظرگاه تاريخ معماری و شهرسازی ایرانشهر، هم معماری اطلاعات و هم شیوه‌های برآوردن اندیشه‌ها و خواسته‌های آن در فضای دیجیتال دارای نوآوری‌هایی است. این دیدگاه‌های تازه روش‌های بدیعی را هم در پی داشته است. بي‌تردید بقای این طرح، تکمیل و تداوم آن وابسته به شناخت این دیدگاه و روش‌ها است.
جلد نخست «فرهنگ‌نامه معماری ایران در مراجع فارسی» حاوي اصطلاحات و مفاهیم زیر نظر سیدمحمد بهشتی و مهرداد قیومی‌بیدهندی در شمارگان 2000 نسخه و با قیمت 12000 تومان از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن» منتشر شده است.
