کتاب "پداگوژی یادگیری فردی" اثر پروفسور وی اسکات سالبرگ،با ترجمه ابوالفضل بختیاری از نشر دانش بنیاد شما را به دنیای نوین آموزش و یادگیری شخصی‌سازی شده می‌برد. این اثر به بررسی روش‌های نوین آموزشی و اهمیت ایجاد تجربه‌های یادگیری متناسب با نیازهای فردی می‌پردازد. اگر به دنبال بهبود مهارت‌های آموزشی و درک عمیق‌تری از فرآیند یادگیری هستید، این کتاب می‌تواند راهنمایی شگفت‌انگیز باشد. با ما همراه شوید و آینده یادگیری را کشف کنید!


پیش سخن 

تغییر و تحولات در عرصه‌های آموزشی (تربیتی)، جهان آموزش را با چالش‌های جدی و جدید مواجه کرده است. این دگرگونی‌ها در فضای فرهنگی (فکری)، معلمان، مدیران، مدرسان و مربیان تربیتی پیشرو را به رویکردها و روش‌های نوین و به روز ترغیب کرده، از این منظر، ایده یا برنامۀ یادگیری شخصی‌سازی شده (بیشه) ، یا طرح یادگیری فردی (طیف)، در دنیای آموزش مطرح و مورد توجه قرار گرفته است. شاید بتوان گفت این اثر ارزشمند که یکی از دانشگاه‌های برتر جهان آن را حمایت (دانشگاه هاروارد)، چاپ و منتشر کرده است، نشان از اهمیت و ضرورت این برنامه است.

این کتاب، شما را به سفری مهیج در دنیای برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده می‌برد. سفری که در آن شناخت شما از یکی از جدیدترین مباحث دنیای آموزش (پداگوژی) بیشتر خواهد شد.

دنیای امروز، دنیایی پویا و پر از تغییر است. برای موفقیت در این دنیا، داشتن مهارت‌های خاص و شناخت نقاط قوت خود برای هر فرد امری ضروری است. «برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده» [بیشه]، با تمرکز بر هر فرد به صورت جداگانه، به افراد کمک می‌کنند تا توانمندی‌ها و استعدادهای خود را کشف کرده و آن‌ها را به بهترین نحو پرورش دهند. با این برنامه‌ها، افراد نه تنها در مدارس و مراکز آموزشی موفق‌تر خواهند بود، بلکه برای ورود به بازار کار نیز آماده‌تر خواهند شد.

این اثر، به بررسی و معرفی «برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده» (بیشه)، می‌پردازد که هدف آن‌ها کمک به دانش‌آموزان در شناسایی استعدادها، پتانسیل‌ها، توانمندی‌ها، برنامه‌ریزی برای آینده تحصیلی، شغلی و تقویت مهارت‌های لازم برای موفقیت در دنیای کار است. در فصل‌های مختلف، موضوعاتی چون اهمیت طرح‌های یادگیری فردی، مهارت خودشناسی، مهارت‌های خوداکتشافی، اکتشاف شغلی، و مدیریت شغلی مطرح می‌شود. همچنین، بر نقش معلمان، مربیان، خانواده‌ها، و بزرگترهای دلسوز در حمایت از دانش‌آموزان تأکید شده و چگونگی پرورش مهارت‌های ضروری برای ورود به زندگی حرفه‌ای و موفقیت در تحصیلات پسامتوسطه (پسا مدرسه‌ای) توضیح داده می‌شود.

مروری بر مباحث مطرح شده در کتاب می‌تواند راهنمای خوبی برای خوانندگان باشد:

در فصل اول، به معرفی مفهوم کیفیت برنامۀ «بیشه» که نتیجه سال¬ها تحقیق و پژوهش نویسنده درباره ماهیت و ارزش برنامه¬های یادگیری شخصی سازی شده «بیشه» را تشریح می¬کند، است. طرح یادگیری فردی، سازوکاری مهم، مؤثر و کلیدی است که به جوانان کمک می¬کند اهداف¬شان را، با بررسی استعدادها، علائق، سلائق و نقاط قوت بر آیندة خودشان و شناخت ارتباط موجود میان این نقاط قوت و استعدادها با دنیای کار، شناسایی کنند. طرح‌های یادگیری فردی، به عنوان راهبردی ضروری برای آگاه کردن نوجوانان و خانواده¬هایشان از اهمیت همسوسازی یادگیری آکادمیک، مسیرهای پسامتوسطه و فرصت¬های شغلی استفاده می¬کنند. از سوی دیگر طرح‌های یادگیری فردی به معلمان کمک می¬کند، با برقراری ارتباط دلسوزانه و دلگرم کننده با ماجراهای زندگی و انبوه منابع عبرت¬آموز و رؤیاهای دانش¬آموزان، این جوانان را دانا و توانا کند که به این باور برسند که می¬توانند به آرزوهای بلند زندگی فردی و کاری¬شان برسند. 

در فصل دوم، به موضوع پرورش مهارت‌های خوداکتشافی (خودپژوهی) پرداخته می‌شود. پرورش مهارت‌های خوداکتشافی، یعنی شناسایی استعدادهایشان و ارتباط این استعدادها با دنیای کار است. برای انطباق موفقیت¬آمیز با تغییرات دنیای کار، همة دانش¬آموزان باید از چگونگی تبدیل مهارت¬ها، علائق‌شان، به مجموعه¬ی وسیعی از فرصت¬های شغلی آگاه باشند. فصل دوم از سه بخش تشکیل شده است. در ابتدای به تشریح اهمیت افزایش آگاهی جوانان از استعدادها و شایستگی¬های¬شان می‌پردازد. بخش دوم، بر منابع و ابزارهای اصلی قابل استفاده برای درگیر کردن و مشارکت جوانان در فعالیت¬های خوداکتشافی و به ویژه آماده کردن¬شان برای شناسایی و پرورش استعدادها و شایستگی¬های خودشان و در بخش سوم، چهارچوبی مفهومی برای طراحی حیطه و ترتیب درس¬های مهارت خوداکتشافی ارائه شده است. 

در فصل سوم، در ادامه موضوع پرورش مهارت¬های اکتشاف شغلی، به چگونگی طراحی درس¬های «بیشه» برای توانمندسازی نوجوانان در پرورش مهارت‌های اکتشاف شغلی¬شان پرداخته می‌شود.

در فصل چهارم، مرحلۀبعدی فرآیند «بیشه» کمک به پرورش مهارت‌های برنامه¬ریزی و مدیریت شغلی مورد بررسی قرار می‌گیرد. موضوع اصلی این فصل، برنامه¬ریزی شغلی، شناسایی و دسترسی به فرصت¬های یادگیری، از قبیل دوره¬های آکادمیک و برنامه¬های پسامتوسطه است که به نوجوانان در پرورش مهارت¬های لازم برای پیگیری اهداف کار و زندگی¬شان کمک خواهد کرد. 

فصل پنجم، به ارزش یادگیری کارمحور و مسیرهای شغلی می‌پردازد. در مدرسه شایستگی فقط به نمرات درسی محدود نمی‌شود، دانش آموزان باید بتوانند دانش و مهارت‌های خودشان را طوری استفاده کنند که با دنیای کار ارتباط داشته باشد.

فصل ششم، فرصت‌هایی را که باید در اختیار دانش آموزان قرار دهیم تا در فعالیت‌های مشارکت اجتماعی کمک کنند و نقش بزرگترها و والدین بررس می‌شود.

در فصل هفتم، به موضوع طراحی برنامه یادگیری شخصی‌سازی شده پرداخته می‌شود و این‌که در طراحی برنامه «بیشه»، قلمروهای اصلی آن خود اکتشافی، اکتشاف شغلی، برنامه‌ریزی و مدیریت شغلی می‌باشد و درس‌ها باید طوری باشد که با توجه به بازار کار محلی باشد که امکان دسترسی به یادگیری کار محور و تجارب دسترسی زود هنگام به دانشگاه فراهم شود.

و نهایتاً در فصل هشتم، به پیاده‌سازی و ارزیابی «برنامه‌های یادگیری شخصی شده» [«بیشه»] پرداخته می‌شود و این‌که باید کار را از یک پایه مثلاً پایه ششم یا گروه کوچکتری از نوجوانان شروع کنند. سودمندترین راهبرد پیاده سازی بر اساس ساختار دوره مشورتی می‌باشد. 

این اثر علمی (پژوهشی) توسط پروفسور وی اسکات سالبرگ [استاد دانشگاه بوستون- دانشکده علوم تربیتی و توسعه منابع انسانی] در حدود یازده سال طراحی، اجرا، بازبینی و تدوین شده است. این کتاب براساس یک مسئله واقعی در مدارس امروز مورد مطالعه قرار گرفته و این ایده نو- خلاقانه- نوآورانه در مدارس چند ایالت اجرا و نتایج آن مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفته است.

این اثر می‌تواند مورد استفاده مربیان، معلمان، مدرسان، برنامه‌ریزان و سیاستگذارن و مدیران نظام آموزشی قرار گیرد.

لازم است از همکاری بسیار مؤثر، خانم دکتر شهسواری، خانم دکتر شمس‌الدینی تشکر نمایم. همچنین از پیشنهاد جناب آقای سید حسین رضوی، برای تهیه و ترجمه این اثر، و کمک در بازخوانی آن سپاسگزارم.

در پایان، چاپ این اثر با عنایت و حمایت جناب آقای مجید زروئی، بوده، که از ایشان بابت ترغیب و تشویق آثار علمی، آموزشی (پداگوژی) متشکرم.

خواهشمندیم ما را از اشکالات احتمالی این اثر، مطلع فرمایید. 

در کل اثر حاضر «بیشه» منظور «برنامه یادگیری شخصی‌سازی شده» است. 

 

ابوالفضل بختیاری

عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان


دربارۀ نویسنده

پرفسور «وی. اسکات سالبرگ » استاد گروه مشاوره و توسعۀ انسانی  کاربردی در دانشکدۀ آموزش و توسعۀ انسانی ویلاکِ دانشگاه بوستون است. «سالبرگ» بیش از دوازده سال دربارۀ ماهیت و ارزش «برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده» [بیشه] مطالعه کرده است. «سالبرگ»، پس از معرفی «شاهراه‌های موفقیت» (برنامۀ درسی با محوریت تاب‌آوری که در مدارس سراسر ایالات متحده به کار گرفته می‌شود)، در حین مدیریت یکی از سیستم‌های آنلاین اطلاعات شغلی (ویزکریرز ) و رهبری اقدام برای بومی‌سازی آن برای سنگاپور (ecgcareers)، به «برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده» علاقه‌مند شد. از اقبال بلندش، چندی از مدیران ایالتی، مناطق آموزش‌وپرورش و مدارس آمریکا و سایر نقاط جهان وی را با «برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده» آشنا کردند و این طور شد که چند جعبه‌ابزار مرتبط با «بیشه» طراحی و توضیحات خلاصه و توصیه‌هایی برای سیاست‌گذاری در این خصوص تدوین کرد. وقتی فرصتی پیدا می‌شود تا از، به قول خانواده‌اش، «نشستن همیشگی پشت کامپیوتر و تایپ‌کردن» دست بکشد، با همسر و سه فرزند بی‌نظیرش به سفر می‌رود و در ایوان پشتی منزل‌شان در مارلبهد ماساچوست، از هوای اقیانوس لذت می‌برد.


فهرست مطالب

پیشگفتار    1

 فصل 1 :   ماهیت و آیندۀ برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده [بیشه]    13

از کجا شروع کردیم و به چه یافته‌هایی رسیدیم؟   15

روش‌های نویدبخش برای پیاده‌سازی اثربخش برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده   16

عوامل اثرگذار بر پیاده‌سازی یکدست و باکیفیت   19

نتایج اصلی پژوهش‌مان   21

همه یعنی همه   22

مفهوم‌پردازی برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده هم به صورت فرآیند و هم سوابق الکترونیک   24

پیامدهای مثبت برای پرورش جوانان   26

ارتباط میان برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده و برنامه‌های آموزشی فردی   30

جوانان در مقام مرکز تغییر   32

جمع‌بندی   34

پی‌نوشت‌ها   35

 

 فصل 2  :  پرورش مهارت‌های خوداکتشافی   37

افزایش آگاهی جوانان از استعدادها و شایستگی‌های‌شان   39

مبارزه با آثار محدودیت و سازش   40

ایجاد ارتباط میان علائق و مهارت‌های انتقال‌پذیر   42

کنارگذاشتن کلمۀ «واو»دار برای کمک به خودراهبرشدن فراگیران   46

ابزارها و منابع لازم برای ارزیابی مهارت‌های خوداکتشافی   49

سنجش و پرورش مهارت‌های تاب‌آوری یا یادگیری هیجانی اجتماعی   50

کنکاش و مستندسازی مهارت‌های آمادگی شغلی و آموزش فنی‌حرفه‌ای   52

چارچوب یادگیری قرن بیست‌ویکم P21   58

ارزیابی علائق و شخصیت   60

آزمون سنجش مایرز- بریگز   63

کنکاش در ارزش‌ها   67

حیطۀ «بیشه» و چارچوب ترتیبی برای برنامۀ درسی مهارت‌های خوداکتشافی   68

منابع تکمیلی   71

پی‌نوشت‌ها   72

 

 فصل 3  :  گسترش فرصت‌ها از راه پرورش مهارت‌های اکتشاف شغلی   77

آمادگی شغلی محرکۀ آمادگی دانشکده است   79

سیستم‌های برخط اطلاعات شغلی به مثابه منبعی حیاتی   83

سیستم‌های برخط اطلاعات شغلی به مثابه بخش جدایی‌ناپذیری از برنامه‌ریزی درس «بیشه»   84

اجزای فرآیندی الزامی برای سامانه‌های برخط اطلاعات شغلی   87

اجزای محتوایی الزامی برای سامانه‌های برخط اطلاعات شغلی   89

ویژگی‌ها و اجزای تکمیلی سامانه‌های برخط اطلاعات شغلی   91

تفاوت‌های سامانه‌های برخط اطلاعات شغلی   92

استفاده از دسته‎های شغلی شانزده‌گانۀ ملی توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای [Advance CTE] برای پرورش مهارت‌های اکتشاف شغلی   93

استفاده از دانش و مهارت‌ها و برای شناسایی شایستگی‌های لازم برای پیگیری فرصت‌های شغلی   97

استفاده از برنامۀ تحصیلی برای شناسایی دوره‌های آکادمیک و گزینه‌های پسامتوسطه   99

راهبردهایی برای تثبیت مهارت‌های اکتشاف شغلی   102

شناسایی حداقل سه هدف احتمالی کار و زندگی   102

بررسی اطلاعات بازار کار   104

شناسایی مهارت‌های علمی پایه و پیشرفته   105

بررسی و مقایسۀ مسیرهای پسامتوسطه   107

بررسی فعالیت‌های یادگیری کارمحور و مدارک و گواهی‌های مورد قبول صنایع   107

حیطه و چارچوب ترتیبی «بیشه» برای مهارت‌های اکتشاف شغلی   107

تطبیق علائق (رغبت‌ها) دانش‌آموزان با مسیرهای رسمی   108

منابع تکمیلی   112

پی‌نوشت‌ها   114

 

 فصل 4  :  دادن زمام امور به دست نوجوانان   117

مهارت‌های مدیریت و برنامه‌ریزی شغلی   118

راهبردهایی برای درگیرکردن نوجوانان در برنامه‌ریزی شغلی   119

برنامه‌ریزی کار عملی آکادمیک   120

برنامه‌ریزی پسامتوسطه   125

مهارت‌ها و شایستگی‌های تکمیلی   131

راهبردهایی برای پرورش مهارت‌های مدیریت شغلی   133

مهارت‌های استخدام‌پذیری   133

مهارت‌های زندگی   134

مهارت‌های تاب‌آوری و یادگیری هیجانی اجتماعی   135

خودحمایتی و خودمختاری   137

خودآگاهی انتقادی   138

رهبری   140

مهارت‌های جستجوی شغل   142

مدیریت سلامت، سلامت روانی و معلولیت   143

سواد مالی   144

چارچوب حیطه‎ و ترتیب «بیشه» برای مهارت‌های برنامه‌ریزی و مدیریت شغلی   147

منابع تکمیلی   148

پی‌نوشت‌ها   150

 

 فصل 5   : ارزش یادگیری کارمحور و مسیرهای شغلی   155

همیاری با شرکت‌ها و صنایع برای گسترش کانال استعدادیابی   157

جلب نظر جامعۀ کسب‌وکار   159

به‌کارگیری فناوری برای تبلیغ و دسترسی به فرصت‌های یادگیری 

کارمحور   160

شناسایی و حمایت از جوامع نیازمند از طریق طرح‌های یادگیری 

کارمحور   162

تعیین مسیرهای شغلی شخصی‌سازی‌شده   164

طراحی مسیرهای شغلی برای همه   165

پیوندزدن یادگیری کارمحور به مسیرهای شغلی   166

راهبردهایی برای طراحی فرصت‌های یادگیری کارمحوری برای تسهیل پرورش شغلی   168

ترکیب فعالیت‌های پیش و پس   170

افزایش مواجهۀ غیرمستقیم و مستقیم نوجوانان با کارفرمایان و کارکنان   170

توانمندسازی نوجوانان برای به‌کارگیری ابزارها و فناوری معاملاتی   173

برگزاری برنامه‌های مدرسه‌محور و مشارکت مدنی نوجوانان   174

راهبردهای طراحی حیطه و ترتیب «بیشه» دربرگیرندۀ یادگیری کارمحور   175

استفاده از فرصت‌های یادگیری کارمحور و مسیر شغلی برای پرورش مهارت‌های خوداکتشافی   175

فرصت‌های یادگیری کارمحور و مسیرهای شغلی برای پرورش مهارت‌های اکتشاف شغلی   176

استفاده از فرصت‌های یادگیری کارمحور برای پرورش مهارت‌های برنامه‌ریزی و مدیریت شغلی   177

پی‌نوشت‌ها   178

 

 فصل 6  :  بزرگترهای دلسوز و مُشوق   181

سلسلۀ پشتیبانی   183

گاهی می‌بَریم ...   186

... و گاهی می‌بازیم 188

کمک به کارفرمایان در دیدن استعدادهای نوجوانان   193

توانمندسازی قهرمانان روستا   195

منابع تکمیلی   202

پی‌نوشت‌ها   202

 

 فصل 7  :  طراحی برنامۀ یادگیری شخصی‌سازی شده   203

گردهمایی انجمن یادگیری حرفه‌ای «بیشه»   205

رسیدن به دیدگاهی مشترک و شواهدمحور در خصوص ارزش فعالیت‌های «بیشه»   208

طراحی برنامۀ جامع «بیشه»   217

طراحی درس‌های پرورش شغلی باکیفیت و همسوی با اهداف کوتاه‌مدت یادگیری   227

یک نمونه درس مهارت‌های خوداکتشافی   228

آماده‌سازی مواد اطلاع‌رسانی   229

منابع تکمیلی   233

پی‌نوشت‌ها   234

 

 فصل 8  :  از طراحی «بیشه» به پیاده‌سازی، اجراء و ارزیابی آن   237

راهبردها و ملاحظات پیاده‌سازی   238

تعیین زمان و دفعات پیاده‌سازی «برنامه‌های یادگیری شخصی‌سازی شده»   238

تضمین دسترسی به فناوری   240

راهبردها و ملاحظات ارزیابی   241

پایش دقت و کیفیت   242

ایجاد و مشورت دربارۀ داشبورد داده   242

ارزیابی دورنما و تأثیر   243

منابع تکمیلی   245

پی‌نوشت‌ها   246

 

 فصل 9  : پسگفتار   247

نکته‌های کلیدی   248

مهارت‌های خوداکتشافی   249

مهارت‌های اکتشاف شغلی   250

مهارت‌های برنامه‌ریزی و مدیریت شغلی   250

یادگیری کارمحور   251

بزرگترهای دلسوز و مشوق   251

طراحی برنامۀ «بیشه»   252

پیاده‌سازی و ارزیابی   252

گام بعدی چیست؟   253