پیشگفتار
حدود 80 سال پیش اتفاقات عجیبی در دنیای معماری رخ داد. ساختمان های جدید با روش های نوین و مصالح جدید ساختمانی و حتی طراحی شهرهای نوین که همگی آنها تاثیرات عمده ای بر زندگی ما داشته اند. استفاده بیش از حد از بتن و سیمان و نهایت سادگی معماری و سازه، انسانها را مجبور به زندگی در سخت ترین و ناخوشایند ترین محیط های ممکن می ساخت. ساختمان هایی که به زندان ها و کمپ های شکنجه دوران هیتلر بی شباهت نبودند.
به غیر از محیط های مسکونی، محیط هایی برای کار نیز ساخته می شد. مانند دانشکده معماری دانشگاه شیکاگو، که توسط یکی از معروفترین معماران قرن"میس ون در روه" طراحی شده، محیط ناخوشایند تاثیر خود را برروی دانشجویان تا حدی گذاشته بود که آنها گاهی همانند استاد خود دست به کارهای عجیب می زدند.
سپس ساختمان هایی که خطرات جدی برای ساکنین خود داشتند. مانند برج آوینکا ایرلاین در کلمبیا، که پس از آتش گرفتن طبقه همکف، این ساختمان بلند تبدیل به یک دودکش بسیار بلند شده بود. تنها راه نجات اهالی از طریق هلی کوپتر از پشت بام بود.
نوع دیگر ساختمان ها آنهایی هستند که دست به خودکشی می زنند، مانند ساختمان رونان در لندن. این برج 32 طبقه با قطعات پیش ساخته که بر روی یکدیگر سوار شده بودند، ساخته شده بود. بر اثر اتصال الکتریکی در یکی از طبقات، تمام یک گوشه ساختمان فروریخت.
مجتمع "پروت ایگو" در سن لوئیس که برنده چندین جایزه شده بود، بین محله سیاه پوستان فقیرو سفید پوستان بنا شده بود تا به نوعی این دو قشر را پیوند دهد. اما پس از گذشت زمان به قدری قتل، تجاوز، دزدی و کلاهبرداری در آن محل زیاد شد که جلوی دوربین های تلویزیون آنها را دینامیت نابود کردند.(به قول پروفسور برودبنت: یکی از ورش های نقد معماری)
ساختمان هایی نیز هستند که از خجالت می خواهند بمیرند. مانند ساختمان " جان هانکوک" در بستون ، ماساچوست. نمای این ساختمان از شیشه های رفلکس بود.شیشه های بسیار بزرگ با سطح وسیع که هنگام تابش آفتاب و گرما افزایش سطح پیدا می کردند. وهنگام شب به اندازه اولیه باز می گشتند، و ازآنجایی که برجهای بلند در مجاورت باد قرار دارند، شیشه ها یکی یک شروع به افتادن می کردند. این موضوع خطرات جدی برای عابرین در خیابان ایجاد می کرد. پس از تعویض شیشه ها با نوع ضخیم تر که درصد افتادنش کمتر بود، "جان هانکوک"چهار نفر را استخدام کرده بود تا در طول روز ساختمان را نگاه کنند و در صورت احساس خطر مردم را از محل وقوع حادثه برهانند. (چرا که شیشه ها پیش از افتادن تغییر رنگ می دادند). با این وجود انسانها از ساختمان های مدرن وحشت بجایی داشتند. هنوز هم دارند اینها مقدمه ای برای به تصویر کشیدن اوضاع معماری مدرن و تاثیرات آن بر زندگی روزمره مردم بود، تا اهمیت شناخت دقیق تر معماری را برای ما روشن سازد. فقط با آگاهی از تاریخچه تحولات در معماری و مسیر شکل گیری آن می توانیم معماری امروز را نقد و برای آن راه حل جدیدتری انتخاب بنماییم.
هدف اصلی کتاب هم جز این نیست.
این کتاب اکثر ایسم های معماری را در یک جا جمع آوری کرده است، شما از طریق آن می توانید اطلاعات اولیه را کسب و با توجه به نام جنبش، معماریا ساختمان به اینترنت یا کتابخانه ها برای کسب اطلاعات بیشتر مراجعه نمایید. هرگز نمی شود تمام ایسم ها و اطلاعات مهم آنان رادر یک کتاب جمع کرد، پس این کتاب را به عنوان کلیدی به دنیای سبک شناسی معماری داشته باشید و از آن برای بازکردن درب های بزرگتر استفاده نمایید.
ایسم ها نامی برای معرفی سبک ها یا جنبش های هنری می باشند. ایسم های معماری که در این کتاب نام برده شده اند بر اساس پژوهش های ناشر و نویسندگان اولیه این کتاب جمع آوری و تعریف شده اند. البته اگر بخواهیم دقیق تر بدانیم، سبک ها و جنبش های بسیاری در این کتاب نام برده نشده اند، این کتاب بیشتر برای کسب اطاعات اولیه در این زمینه است و خیلی جنبه علمی یا تحقیقاتی ندارد. اگر بخواهیم ایسم های موجود در هنریا معماری رابه طور کامل شرح دهیم برای هرکدام چند کتاب لازم است، و اگر بخواهیم حداقل اطلاعات را کسب کنیم واقعا دو صفحه برای توضیح یک جنبش هنری بسیار کم می باشد. بنابراین این کتاب صرفا در جهت کسب اطلاعات اولیه مانند زمان وقوع، عوامل تاثیر گذار، نام معماران برجسته و ساختمان های معروف آن سبک است.
سبک بندی بعضی معماران در بعضی جنبش ها یا ربط دادن بعضی سنت ها به ایسم های خاص می توان سلیقه ای باشد و اگر من مولف این کتاب بودن شاید طوری دیگر آنها را دسته بندی می کردم. در هر صورت من در محتویات این کتاب دخالتی نکردم.
در بعض سبک ها بسیار واضح است که متن انگلیسی خلاصه یک متن بزرگتر بوده، چون به قدری فشرده و خلاصه شده بود که بدون اطلاعات و مطالعه راجع به موضوع به سختی می شد آن را به فارسی برگرداند. سبک ها چه در دسته بندی، چه در ربط دادن یک معمار به آن سبک و چه از لحاظ انتخاب بین سبک های موجود، هم به سلیقه مولف و هم به اندازه کتاب و هم به شیوه خلاصه کردن آن بستگی دارد.
اهمیت این کتاب و مشابه آن در متن یا عکس های رنگی شان نیست، بلکه هنر این کتاب در خلاصه کردن و جمع آوری اطلاعات در حدود 150 صفحه است. آنچه اهمیت دارد همان اسم ها و تاریخ هاست که مسیر جستجو در منابع بزرگتر را برای خواننده روشن می سازد. بنابراین کیفیت بالا فقط قیمت کتاب را بالا می برد، لذا این کتاب برای سهولت تهیه و مناسب تر بودن قیمت تک رنگ چاپ شده است. در آخر لازم می دانم از مدیریت انتشارات فدک ایساتیس آقای مجید رضا زرویی بدلیل زحماتی که در راستای تولید این کتاب ازحروفچینی و ویراستاری تا چاپ کشیده اند تشکرکنم. امیدوارم که ازاین کتاب بیشترین بهره را ببرید .
مقدمه
معماری همه جا در اطراف ماست، رابطه آن با زندگی روزمره ما بر تمام ابعاد زندگیمان تاثیر بسزایی می گذارد. وقتی وارد فضایی می شویم و در آن حرکت می کنیم احساسات، خاطرات و تفکرات متفاوتی به ما دست می دهد. این درحالیست که معماری با توجه به زمان، مکان و جامعه متغیر است. این تغییرات به ما کمک می کند تا نمونه های متفاوت معماری را دردسته های مختلف قرار دهیم . "ایسم " ها بهترین شیوه برای دسته بندی و شناخت سبک های گوناگون می باشد.
این کتاب راهنمای ساده ای برای شناخت مهمترین ایسم ها است. تفاوت بین ایسم ها به سبب موقعیت ساختمان ها، کاربری آنان و آب و هوای منطقه و مصالح موجود پیش آمده است، و در طول گذشت زمان این تفاوت ها به فرهنگ و سنت معماری تبدیل شده اند.از طریق تجارت بین الملل و جهان گشایی، این سنت ها به مرور زمان بر معماری بر اساس نیازهای اولیه انسان برای بقاء شروع شد و به سرعت به شیوه ای جهت پیشبرد دیگر اهداف زندگی تبدیل گردید. به عنوان مثال خانه ما می تواند جایگاه اجتماعی ما را بین دوستان و اقوام و همکاران مشخص سازد.
این کتاب به شما کمک خواهد کرد تا با مهمترین جنبش ها در طول تاریخ معماری آشنا شوید اگر چه ربط دادن یک ساختمان به جنبش خاصی از طریق معیارهای مشخص شده در این کتاب کار ساده ای نیست، اما گویای اینکه معماران چگونه تفکرات خود را بیان می کنند وآنها را به سازه هایی از سنگ و آجر و غیره تبدیل می سازند، می باشد. هرگز یک معنا برای یک "ایسم " وجود ندارد. بعضی معماران وآثار معماری براحتی در بیش از یک " ایسم" قرار می گیرند. به همین دلیل ما ایسم ها را به پنج دسته تقسیم بندی کرده ایم. بعضی از آنها برای قرن ها یکنواخت بوده اند، مثلا کونفیوشنالیسم گویای تداوم در سیستم اجتماعی چین در طول چند هزار سال می باشد.
ایسم ها می توانند با وجود تضادهای اساسی در کنار هم و پا به پای هم اتفاق بیافتند، مانند مونیومنتال اربانیسم ومدایوالیسم که با وجود تفاوت های ظاهری زیاد، یک هدف و یک فلسفه را در یک مقطع از تاریخ دنبال می کردند.
قبل از اواسط قرن نوزدهم، معماران خود را در دسته بندی های سبکی نمی پنداشتند، و با وجود تفاوت های بسیار بین آثار معماری، آنها چنین تقسیم بندی هایی را نمی شناختند. اما از سال 1830 به بعد معماری مسیر ایدئولوژیک وسیاسی جدیدی را آغاز نمود تا از اوایل قرن بیستم تعلق به جنبش های هنری بین معماران رواج پیدا کند این روند تا امروز ادامه یافت ، اما اخیرا معماران در برابر اینگونه تقسیم بندی ها مقاومت می کنند.
تقسیم بندی ایسم ها
1- جنبش های جامع فرهنگی
اینگونه ایسم ها در معماری به دنبال جنبش های فرهنگی پدید آمدند، یا در بعضی مواقع جنبش های معماری باعث بوجود آمدن تغییرات در فرهنگ اجتماعی شدند. به همین دلیل این جنبش ها در اکثر هنرها وجود دارند و تفکرات مشابه ارتباط بین آنها را نزدیک تر می کند.
مانند نئوکلاسیسیسم و هیومنیسم.
2- جنبش های هنری
اکثر این جنبش ها بین قرون 19 و20 میلادی در زمانی که معماران یا هنرمندان به دنبال سبک برای توجیه کار خود می گشتند، توسط خود معماران نام گذاری شدند. جنبش های هنری دارای بیانیه ها و منیفست هایی برای تاثیر گذاری بیشتر بر شکل گیری تاریخ هنر معماری هستند، شعارهای زیادی برای براه انداختن این جنبش ها داده می شد. مانند بیوریسم و استراکچرالیسم
3- نام گذاری شده توسط تاریخ شناسان
این گروه ازایسم ها دردوران خود بطور اتفاقی یا بر اثر تحولات گوناگون پیدا شده اند، مثلا معماران دوران پروتو کلاسیک هرگز سبک معماری خود را چنین نمی نامیدند.
بنابراین ، این دسته از ایسم ها پس از گذشت سال ها توسط متفکران معماری یا تاریخ نویسان، مرتبط با سبک شان نام گذاری شده اند.
مانند پروتو کلاسیک و منریسم.
4- مرتبط با ایدئولوژی
هنگامی که ساختمانی بنا می شود قطعا کار فرمای آن متحمل هزینه آن خواهد شد، و هرچه بنا عظیم تر باشد نشانگر قدرت مالی مالک آن است. طی تاریخ معماری کار فرماهایی که موجب ساخت بناهای بزرگ وصاحب سبک می شدند، معمولا دارای قدرت سیاسی نیز بودند. همین توانایی های کار فرمایان باعث شده است تا بعضی سبک ها دارای ایدئولوژی نیز باشند. مانند پیه تیسم و توتلیتریانیسم
5- سبک های منطقه ای یا بومی
سبک هایی که به شکل سنتی متعلق به کشور یا فرهنگ خاصی هستند، یا آنهاییکه براساس ابعاد اقلیمی، تاریخی، مذهبی یا فرهنگی برای قوم یا منطقه ای طراحی شده اند، در این گروه دسته بندی شده اند. این سبک ها را می توان ملی یا منطقه ای نیز نامید. شینتوئیسم و یوسونیانیسم
فهرست
فصل اول
باستانی و ماقبل رینسانس
پری کلاسیسم 18
ایندیسم 20
پروتو کلاسیسم 22
کلاسیسم یونانی 24
کنفوسیانیسم 26
کلاسیسم رومی 28
ما قبل کلومبیانیسم 30
شینتوئیسم 32
کلاسیسم مسیحی 34
اسلامیسم 36
ایندو خمریسم 38
گوتیک شولاستیسیسم 40
گوتیک کومرشالیسم 42
فصل دوم
رینسانس
اینونشنیسم 46
هیومانیسم 48
ایدئالیسم 50
منریسم 52
پیه تیسم 54
کلاسیسم بومی 56
باروک 58
ابسولوتیسم 60
امپریسیسم انگلیسی 64
روکوکو 66
پالادیانیسم 68
جورجن اربانیسم 70
فصل سوم
اوایل مدرنیسم
نئوکلاسیسم 74
اگزوتیسیسم 76
سابلا یمیسیسم 78
استراکچرال رشنالیسم 80
متریالیسم 82
مدایوالیسم 84
ویکتوریانیسم 86
مونیومنتال اربانیسم 88
انتی اربانیسم 90
دکوراتیو اینداستریالیسم 92
امپریالیسم 94
فصل چهارم
مدرنیسم
اکسپرشنیسم 100
یوسونیانیسم 102
کنستراکتیویسم 104
پیوریسم 106
رشنالیسم 108
فانکشنالیسم 110
اسکای اسکریپریسم 112
توتلیتریانیسم 114
کورپوراتیسم 116
بروتالیسم 120
فصل پنجم
پس از مدرنیسم
استراکچرالیسم 124
ریجنالیسم 126
متابولیسم 128
پست مدرنیسم 130
تکنوئیسم 132
نئورشنالیسم 136
دیکنستراکتیویسم 138
اکوئیسم 140
متارشنالیسم 142
فصل ششم
ضمیمه ها
لیست معماران 144
شهرها و اماکن دیدنی 152
تاریخ نگار ایسم ها 154
