کتاب حاضر برای دانشجویان رشتههای تاریخ و تاریخ و تمدن اسلامی در مقاطع مختلف تهیه و تدوین شده است. امید است افزون بر جامعه دانشگاهی، دیگر علاقهمندان نیز از آن بهرهمند گردند.
این کتاب به بررسی تاریخنگاری محلی ایران تا پایان سده هفتم هجری و شناخت عوامل آغاز و استمرار این سبک تاریخنویسی، مراحل رشد و شکوفایی، انواع و دورههای آن پرداخته است. بر اساس بررسیهای صورت گرفته، تاریخنگاری محلی ایران، از سده دوم هجری آغاز شد و بر خلاف پندار رایج، عامل سیاست و تشکیل دولتهای محلی در گوشه و کنار ایران نقشی مهم در شروع آن نداشت. این نوع تاریخنویسی تا سده هفتم هجری در دو رشته کلی ادامه حیات داد: 1. تاریخنامههای محلی؛ 2. زندگینامههای محلی؛ تاریخنامههای محلی که خود تا پایان سده هفتم هجری سه دوره مختلف را پشت سر گذاشتند، آثاری هستند که کم و بیش از الگوی کتب تاریخی به معنای عام آن پیروی میکردند و معمولاً در آنها اطلاعاتی درباره جنبه یا جنبههای گوناگون از تاریخ یک شهر یا ناحیه عرضه میشد. تکنگاریهای مربوط به فتح شهرها و نواحی ایران، کتابهای فضائل و محاسن و آثاری که به ابعاد مختلف تاریخ یک شهر یا ناحیه پرداختهاند، سه گونه اصلی تاریخنامههای محلی را تشکیل میدهند که دورههای زمانی تألیف هر یک متفاوت است. زندگینامههای محلی که نگارش آنها از نیمههای سده سوم هجری آغاز شده، آثاری هستند که موضوع اصلی آنها شرح حال رجال و شخصیتهای شهر یا ناحیهای خاص است. بیشتر این نوع آثار، دورترین تاریخهای محلی ایرانی از نهاد سیاست به شمار میآیند و نشانهای از تأثیر دولتها در آغاز یا استمرار نگارش این گونه کتب در دست نداریم. زندگینامههای محلی خود بر دو نوعاند، دینی و غیر دینی. زندگینامههای محلی دینی عمدتاً به شرح حال دانشمندان دینی به خصوص محدثان شهر یا ناحیهای خاص اختصاص دارند، اما در نوع غیر دینی، شرح حال والیان، اشراف، شاعران و عموم دانشمندان موضوع بحث قرار گرفته است. فراز و فرود نگارش تاریخهای محلی ایرانی تا سده هفتم هجری با اوج و حضیض تمدن اسلامی هماهنگی کاملی نشان میدهد و آشکار میسازد که با از رونق افتادن علم و دانش در این قلمرو و رسوخ ضعف و فتور در ارکان جامعه اسلامی، نگارش تاریخهای محلی نیز از رونق افتاد.
فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول: تعریفها و کلیات
فصل دوم: تاریخنامههای محلی
فصل سوم: زندگینامههای محلی
فصل چهارم: چند تاریخ محلی ناشناخته
جمعبندی
ضمیمهها
منابع و مآخذ