فهرست مطالب
پیشگفتار ...5
بخش اول: مبانی و مفاهیم
فصل اول: علم و پژوهش اجتماعی 15
مقدمه
1-1- جانشینهای پژوهش اجتماعی 17
1-1-1- دانش ناشی از تجربه شخصی و معرفت عامیانه 18
1-1-2- دانش مربوط به متخصصین و صاحبان اقتدار 19
1-1-3- پیامهای عام و رسانهها 20
1-1-4- دانش مربوط به عقاید ایدئولوژیکی و ارزشها 21
1-2- علم چگونه کار میکند ؟ 21
1-2-1- علم 21
1-2-2- شبه علم یا علم بُنجل و علم واقعی 23
1-2-3- اجتماع علمی 23
1-2-4- هنجارها و ارزشهای اجتماع علمی 24
1-2-5- روش علمی، نگرش یا جهتگیری 26
1-2-6- نقش مجلات تخصصی در علم 26
1-3- ابعاد و سنخ¬های پژوهش اجتماعی 25
1-4- مراحل و فرآیند پژوهش 39
منابع فصل 42
فصل دوم: نظريه و پژوهش اجتماعی 43
مقدمه
2-1- نظریه چیست؟ 45
2-2- نظریه اجتماعی و مقایسه آن با ایدئولوژی 46
2-3- اجزای نظریه اجتماعی 48
2-3-1- مفروضات 48
2-3-2- مفاهیم 48
2-3-3- روابط 53
2-4- ابعاد نظریه 54
2-4-1- جهت نظریهپردازی 55
2-4-2- سطح تحلیل 56
2-4-3- تمرکز نظری 58
2-4-4- شکلهای تبیین 58
2-4-5- بُرد نظریه 69
2-5- نظریه و پژوهش: پویایی دوگانه 72
منابع فصل 75
فصل سوم: معانی روششناسی 77
مقدمه
3-1- سه رهيافت روششناختی سنتهای مهم در علوم اجتماعی 84
3-1-1- علم اجتماعي پوزيتيويستی 86
3-1-2- علم اجتماعي تفسيري 92
3-1-3- علم اجتماعي انتقادي 98
3-2- روش موردی بسطيافته و علم اجتماعي انتقادي 105
3-3- پژوهش فمينيست و پست مدرن 106
3-3-1- ويژگيهاي پژوهش فمينيستي 107
3-4- پژوهش پستمدرن 107
3-4-1- ويژگيهاي پژوهش اجتماعي پستمدرن 108
3-5- خلاصهای از تفاوتهای مطرح میان سه رهیافت 109
3-6- ويژگيهاي مشترك سه رهيافت 110
منابع فصل 112
بخش دوم: راهبردهای تحلیلی
فصل چهارم: علم نظريه زمينی و کدگذاری نظری 121
4-1- نظریه زمینی چیست؟ 122
4-2- اهداف انجام پژوهش نظریه زمینی 123
4-3- گردآوری دادهها و نمونهگیری نظری 124
4-4-کد گذاری 126
4-4-1- کدگذاری اولیه 126
4-4-2- کدگذاری متمرکز 129
4-4-3- کدگذاری نظری 131
4-5- قیاس ظنّی در نظریه زمینی 133
4-6- یادداشتبرداری و مرتبسازی 135
4-7- کیفیت در پژوهش نظریه زمینی 139
منابع فصل 141
فصل پنجم: تحليل محتوای کيفی 145
5-1- تحلیل محتوای کیفی چیست؟ 147
5-2- خاستگاه¬های تحلیل محتوای کیفی کدامند؟ 148
5-2-1- پیدایش تحلیل محتوای کیفی 148
5-2-2- یک نمونه کلاسیک در تحلیل محتوای کیفی 149
5-2-3- توسعه بیشتر تحلیل محتوای کیفی 149
5-3- تحلیل محتوای کیفی چه رابطهای با روشهای دیگر دارد؟ 150
5-3-1- تحلیل محتوای کمی و کیفی 150
5-3-2- تحلیل محتوای کیفی و دیگر روشهای پژوهشی کیفی 151
5-4- تحلیل محتوای کیفی را چگونه انجام دهیم؟ 152
5-4-1- آمادهسازی دادهها 152
5-4-2- ایجاد یک چارچوب کدگذاری 152
5-4-3- چارچوب کدگذاری 153
5-4-4- تنظیم و ایجاد مقولهها 154
5-4-5- تعریف مقولهها 155
5-4-6- تجدید نظر و بسط چارچوب 156
5-4-7- مرحله پایلوت 158
5-4-8- انتخاب و آماده سازی مواد 158
5-4-9- کدگذاری آزمایشی 158
5-4-10- ارزیابی و تعدیل چارچوب کدگذاری 159
5-4-11- مرحله تحلیل اصلی 159
5-4-12- ارائه یافتهها 160
5-5- کاربردها و دیدگاهها 160
5-5-1- کاربردها 160
5-5-2- دیدگاهها 161
منابع فصل 162
فصل ششم: پديدارشناسی به عنوان يک روش پژوهشی 165
6-1-پدیدارشناسی چیست؟ 166
6-1-1- ندای پدیدارشناسی: به خود اشیاء برگردید! 166
6-1-2- پدیدارشناسی دنیوی: کند و کاو ساختارهای معنادار زیست جهان 169
6-2- پدیدارشناسی به عنوان جامعهشناسی اولیه 171
6-2-1-تحلیل پدیدارشناختی زیست ـ جهان به عنوان جامعهشناسی اولیه 171
6-2-2- نظریه عملی زیست ـ جهان به عنوان انسانشناسی اجتماعی 172
6-3- رابطه بین جامعهشناسی اولیه و پژوهش تجربی 173
6-3-1- ایجاد دادههای تجربی 174
6-4- مثلثبندی / سه گوشهسازی 175
6-5- جامعهشناسی پدیدارشناختی: رهیافتی جدید به پژوهش تجربی 176
6-5-1- جامعهشناسی پدیدارشناختی به عنوان یک پارادایم جامعهشناختی جدید 176
6-6- برنامه روششناسی مردمنگار 177
6-7- نمونه جدیدی از جامعهشناسی پدیدارشناختی: تیرانداز نیو اورلئانز 179
6-8- پدیدارشناسی به عنوان یک رویه پژوهشی تجربی 181
6-9- تحلیل پدیدارشناختی زیست ـ جهانهای کوچک 181
6-10- هرمنوتیک پدیدارشناختی 184
6-11- پدیدارشناسی قومی 185
6-12- محدودیتهای پدیدارشناسی و چشماندازهای آینده 186
منابع فصل 189
فصل هفتم: مطالعه موردی 191
7-1- مطالعه موردی چيست؟ 192
7-2- شناخت عمیق: هدف اصلی پژوهش مطالعه موردی 193
7-3- انتخاب مورد 196
7-4- روشهای مفید گردآوری و تحلیل دادهها برای پژوهش مطالعه موردی 200
7-5- نظریهسازی و نظریهآزمایی با استفاده از پژوهش مطالعه موردی 200
7-6- اهداف پژوهش مطالعه موردی 200
7-7- پیشنهاداتی در رابطه با انتخاب اهداف پژوهش مطالعه موردی 202
7-8- قضایای اساسی در پژوهش مطالعه موردی 203
7-9- اصول مبنایی انجام پژوهش مطالعه موردی 205
7-9-1- اصل اول: اثرات ترکیبی، نه خالص 206
7-9-2- اصل دوم: تفکر ناخودآگاه، نه خودآگاه 206
7-9-3-اصل سوم: طرحهای پویا، نه برش مقطعی 207
7-9-4-اصل چهارم: وابسته به بستر، نه رها از بستر 207
7-9-5-اصل پنجم: تصمیمسازی ربط دهنده ـ جدا کننده، نه جبران کننده 208
7-9-6-اصل ششم: تفکر سیستمها، نه شرایط مستقل در برابر شرایط وابسته 208
7-9-7-اصل هفتم: چند نفر، نه یک نفر 209
7-9-8-اصل هشتم: تصمیمات خرسند کننده، نه بهینه 209
7-9-9- اصل نهم: شواهد بدون عکسالعمل یا بدون مزاحمت، نه فقط مصاحبه یا مشاهده 209
7-9-10- اصل دهم: گردآوری و تفسیر دادههای بصری، نه فقط دادههای کلامی 210
7-10-کاربرد پژوهش مطالعه موردی 211
منابع فصل 215
فصل هشتم: قومنگاری 217
8-1- قومنگاری چیست؟ 219
8-2- زمینهها و سنتهای فکری مؤثر در تکوین و رشد قومنگاری 220
8-3- قومنگاری نوعی تشریک مساعی 222
8-4- قومنگاری هرمنوتیک است 223
8-5- قومنگاری خلاق و سازنده است 223
8-6- قومنگاری به عنوان پژوهش دست اول 224
8-7- قومنگار به عنوان ابزار پژوهشی 224
8-8- مشارکت به عنوان مدل پژوهشی: قومنگار به عنوان دانشجو 225
8-9- انواع مطالعات قومنگاری 226
8-10- انتخاب موضوع تحقیق و بسط یک پروژه تحقیقی 231
8-10-1- در کجا میتوان موضوعات پژوهشی را جستجو کرد؟ 231
8-10-2- اندیشیدن درباره امور نامعلوم به عنوان پدیدههای قابل کشف 231
8-10-3- رفتار و دانش فرهنگی در عمل به عنوان اهداف تحقیق 232
8-10-4- مسایل قابل دسترس 232
8-10-5- مسایل خصوصی 232
8-11- چرخش یک ایده یا مبحث در سئوال پژوهشی 233
8-11-1- ربط سئوالات به روشها 234
8-12- روشهای مهم در پروژه قومنگاری 234
8-12-1- مصاحبهها 234
8-12-2- نقشهها و نمودارها 235
8-13- رهنمودهایی برای گردآوری دادهها و یادداشتبرداری 235
8-14- دستهبندی و کدگذاری دادهها 236
8-15-کاربرد قومنگاری در حوزههای مختلف 236
منابع فصل 237
فصل نهم: روش اسنادی 239
9-1- روش اسنادی چیست؟ 279
9-2- مشاهده علمی اجتماعی و نگرش تکوینی تحلیل 240
9-3- جامعهشناسی شناخت، روششناسی مردمنگار، پدیدارشناسی اجتماعی و روش اسنادی 241
9-4- شناخت ارتباطی و ربطی 243
9-5- شناخت غیر نظری، ضمنی و ثبت شده 244
9-6- فهم و تفسیر 245
9-7- جامعهشناسی منطق عملی شناخت، هرمنوتیک عملی و تفسیرگرایی 246
9-8- بنیانهای اساسی معنا در عمل و تعامل 247
9-9- مراحل مؤثر روش اسنادی در پژوهش عملی 248
9-9-1- فرمولبندی تفسیر 249
9-9-2- تأمل در تفسیر 249
9-9-3- تأمل در تفسیر و تحلیل مقایسهای درون موردی 253
9-9-4- سنخبندی اجتماعی ـ تکوینی 254
9-9-5- چند بُعدی بودن سنخبندی 254
9-10- تحولات اخیر: تفسیر تصاویر و ویدئوها 255
9-11- سئوالات در دست بررسی و بدون پاسخ 256
منابع فصل 257
فصل دهم: تحليل روايتی، رهيافت سازهگرا 259
10-1- تحلیل روایتی چیست؟ 260
10-2- توسعه پژوهش روایتی 260
10-3- زمینه نظری مفروضات تحلیل روایتی سازهگرا 261
10-3-1- تحلیل روایتی سازهگرا چیست؟ 261
10-3-2- تأثیرگذاری مخاطبان بر داستانها 262
10-3-3- موقعیت در درون فرایندهای گفتن و شنیدن داستانها 263
10-3-4- روابط قدرت در تحلیل روایتها 264
10-3-5- تحلیل روایتی سازهگرا در عمل 264
10-4- فرایند پژوهش 265
10-4-1- تحلیل رونوشت برداری 265
10-4-2- تحلیل ترجمه 266
10-4-3- تحلیل موقعیت پژوهش 267
10-4-4- ملاحظات اخلاقی 268
10-5- مصاحبه به عنوان یک بستر 269
10-6- بسترهای روایتی تاریخی و فرهنگی 272
10-7- محدودیتها و بُرد رهیافت سازهگرا 273
منابع فصل 275
فصل يازدهم: هرمنوتيک و هرمنوتيک عينی 279
11-1- هرمنوتیک چیست؟ 280
11-2- هرمنوتیک عینی 281
11-3- برخی از ملاحظات کلی درباره مسایل اساسی روششناختی 281
11-4- قواعد 283
11-5- ساختار و عادتواره 284
11-6- چگونگی انجام تفسیر متن در هرمنوتیک عینی 285
11-6-1- کنار گذاشتن بستر 286
11-6-2- جدی گرفتن معنای لغوی یک متن 288
11-6-3- متوالی بودن 289
11-6-4- گستردگی 291
11-7- محدودیتها 293
منابع فصل 295
فصل دوازدهم: روش تاريخی – مقايسهای (تطبيقی) 297
12-1- روش تاریخی – مقایسه¬ای در چه رشته¬هایی کاربرد دارد؟ 299
12-2- سؤالات پژوهشی مناسب برای پژوهش تاریخی- مقایسهای 299
12-3- منطق پژوهش تاریخی- مقایسهای 300
12-3-1- منطق پژوهش تاریخی- مقایسهای و پژوهش کمی 301
12-3-2- منطق پژوهش تاریخی- مقایسهای و پژوهش تفسیری 301
12-4- یک رهیافت تاریخی- مقایسهای متمایز 302
12-4-1- شباهتها با پژوهش میدانی 302
12-5- ویژگیهای منحصر به فرد پژوهش تاریخی- مقایسهای 303
12-6- مراحل در پروژه پژوهش تاریخی- مقایسهای 304
12-6-1- مفهومسازی هدف تحقیق 305
12-6-2- پیدا کردن شواهد 305
12-6-3- ارزیابی کیفیت شواهد 306
12-6-4- سازماندهی شواهد 306
12-6-5- ترکیب نمودن 306
12-6-6- نوشتن یک گزارش 307
12-7- دادهها و شواهد در بستر تاریخی 307
12-7-1- انواع شواهد تاریخی 307
12-7-2- پژوهش با منابع ثانویه 310
12-7-3- پژوهش یا منابع اوّلیه 311
12-8- پژوهش مقایسهای 312
12-9- واحدهایی که بایستی مقایسه شوند 313
12-10- معادل بودن در پژوهش تاریخی- مقایسهای 314
منابع فصل 318
فصل سيزدهم: نهادگرايي تاريخی؛ روش وابستگی به مسير 319
13-1- تحلیل وابستگی به مسیر چیست؟ 320
13-2- نهادگرایی تاریخی 320
13-3- سلسلههاي خود تقويت كننده و سلسلههاي واكنشي 323
13-4- کاربرد تحليل وابستگي به مسير در تبیین انقلاب صنعتی 327
منابع فصل 334
فصل چهاردهم: مطالعات فرهنگی 335
14-1- مطالعات فرهنگی چیست؟ 336
14-2- تحلیل تقارنی فرهنگ و قدرت 336
14-3- دیدگاه مقاومت 339
14-4- دیدگاههای تحلیل متنی و تحلیل زمینهای (بستر) 343
14-5- خود قوم¬نگاری و شکل¬های جدید قومنگاری 348
منابع فصل 352
فصل پانزدهم: تحليل مردمنگاری درونشبکهای: شناخت فرهنگ از طريق دادههای رسانههای اجتماعی 355
15-1- تحلیل مردم¬نگاری درون شبکه¬ای چیست؟ 356
15-2- تعریف مردمنگاری درون شبکهای 356
15-3- ویژگیهای دادههای میدانی مردمنگاری درون شبکهای 357
15-4- چالشهای مربوط به کار میدانی مردمنگاری درون شبکهای 359
15-5- رویههای مردمنگاری درون شبکهای 360
15-5-1- سایت¬های مردمنگاری درون شبکهای و ورود به آنها 360
15-5-2- شناخت دادههای مردمنگاری درون شبکهای و گردآوری دادهها 362
15-5-3- اخلاق در مردمنگاری درون شبکهای 365
15-5-4- مردمنگاری درون شبکهای در عمل: شرحی کوتاه همراه مثال 366
15-6- حرکت به جلو 371
منابع فصل 374
فصل شانزدهم: استفاده از نرمافزار در تحليل کيفی 377
16-1- کارکرد عمده نرم¬افزار در تحلیل کیفی چیست؟ 378
16-2-گسترش CAQDAS 379
16-3- انتخاب برنامه 380
16-4- تحلیل بکارگیری CAQDAS 382
16-5- تنظیم یک پروژه جدید 382
16-5-1-کدگذاری 384
16-5-2- کار کردن با کدها 386
16-5-3- بحران کدگذاری 387
16-5-4- توسعه تحلیل: بازیابی و جستجو 388
16-5-5- نمونهای از کاربرد CAQDAS 390
16-6- رهیافتهای تحلیلی حمایت شده 392
16-6-1- تحلیل موضوعی 392
16-6-2- تحلیل گفتمان 392
16-6-3- روشهای ترکیبی 393
16-6-4- کار تیمی 393
16-7- مناظره درباره CAQDAS 394
منابع فصل 396
بخش سوم: انواع دادهها و تحلیل آن
فصل هفدهم: شيوههای کيفی تحليل دادهها 403
17-1- مقدمه 404
17-2- تبیینها و دادههای کیفی 404
17-3- مفهومسازی در پژوهش کیفی 405
17-4-کدگذاری دادههای کیفی 405
17-5- نوشتن یادداشتهای تحلیلی 407
17-6- بیرونزدگیها (برآمدگیها) 409
17-7- راهبردهای تحلیل دادههای کیفی 410
منابع فصل 426
فصل هجدهم: تحليل مصاحبهها 427
18-1- مقدمه 428
18-2- پشت صحنههای نظری کار کردن با دادههای مصاحبه 428
18-3- آمادهسازی دادهها برای تحلیل 430
18-4- اثرات نظری و روششناختی بر تحلیل مصاحبهها 433
18-4-1- اثرات هرمنوتیکی 434
18-4-2- اثرات پدیدارشناختی 434
18-4-3- اثرات نظریه زمینی 435
18-4-4- اثرات قومنگاری 436
18-4-5- اثرات روایتی 436
18-5- تحلیل و ارائه دادههای مصاحبه: گامهای عملی 437
18-5-1- کاهش دادهها، یافتن و بررسی پدیده مورد علاقه 437
18-5-2- سازماندهی مجدد، طبقهبندی و مقولهبندی دادهها 438
18-5-3- تفسیر و نوشتن یافتهها 438
18-6- چالشهای مربوط به تحلیل دادههای مصاحبه 439
18-6-1- مدیریت دادهها و کاهش آنها 439
18-6-2- به زور قرار دادن دادهها در فرضیههای از قبل تدوین شده 440
18-6-3- مشکلات روششناختی 440
18-6-4- استفاده از روش مناسب و بکارگیری درست آن 441
18-6-5- قضاوت درباره کیفیت 441
18-7- خلاصه و جمع بندی 442
منابع فصل 443
فصل نوزدهم: تحليل گروههای کانونی 447
19-1- مقدمه 448
19-2- مبانی هستیشناختی و معرفتشناختی 448
19-3- اجرای گروههای کانونی 453
19-4- گامهای اساسی در تشخیص دادههای گروههای کانونی 456
19-5- منابع تحلیلی بیشتر 458
19-6- محدودیتهای گروههای کانونی 463
19-7- تحولات و دیدگاههای جدید 463
منابع فصل 465
فصل بيستم: تحليل مشاهدات 469
20-1- مقدمه 470
20-2- روابط بین مشاهدهگر و مشاهده شونده در میدان 471
20-3- نقشها 472
20-4- ایجاد رابطه 474
20-5- تحلیل مشاهدات 477
20-5-1- توصیف به عنوان تحلیل 477
20-5-2- تحلیل استقرایی 479
20-5-3- تحلیل سازهگرا 480
20-6- خلاصه و جمعبندی 482
منابع فصل 485
فصل بيست و يکم: گفتمانها و تحليل گفتمان 487
21-1- مقدمه 488
21-2- انواع تحلیل گفتمانی 489
21-3- رهیافت اتخاذ شده در این فصل 489
21-3-1- رهیافت تحلیلی 490
21-4- جهتگیری معرفتشناختی 492
21-5- محدودیتهای تحلیل گفتمان 492
21-5-1- نمونه بررسی شده 493
21-5-2- فرایند تحلیل 494
21-5-3- گفتمان اعتیاد 494
21-5-4- دوگانگی 496
21-5-5- تأملاتی بر تحلیل 497
21-6- ارزیابی قرائت گفتمانی 498
21-7- تحولات اخیر و چشمانداز 499
منابع فصل 501
فصل بيست و دوم: مکالمات و تحليل مکالمه 503
22-1- مقدمه 504
22-2- نقطه شروع تحلیل مکالمه 504
22-3- برخی از مبانی نظری 506
22-4- یک تمایز مهم: کلام معمولی در برابر کلام نهادی 507
22-5- آماده سازی دادهها 508
22-6- مراحل تحلیلی اساسی 508
22-7- محدودیتهای بررسی تعاملات ثبت شده 515
22-8- تحولات جدید 517
منابع فصل 520
فصل بيست و سوم: تحليل اسناد 523
23-1- مقدمه 524
23-2- تعریف دادههای اسنادی 525
23-3- راهبردهای تحلیلی 528
23-4- زبان و شکل 529
23-5- کارکرد اسناد 530
23-6- بینامتنیت و اقتدار 532
23-7- تحلیل اسنادی در عمل 535
23-8- محدودیتها و امکانات جدید کارکردن با اسناد 537
منابع فصل 539
فصل بيست و چهارم: تحليل رسانههای خبری 540
24-1- مقدمه 541
24-2- درک متنی و محدودیتهای تحلیل محتوا 542
24-3- تحلیل رسانهها با تمرکز بر مدار ارتباط تودهای 545
24-4- یک نمونه تحلیلی 547
24-5- مراحل پنجگانه در فرایند تحلیل رسانهها 548
24-6- خلاصه و جمعبندی 556
منابع فصل 557
فصل بيست و پنجم: فرا تحليل کيفی 559
25-1- مقدمه 560
25-2- رئوس زمینههای نظری و توسعه رهیافت 560
25-2-1- فرا قومنگاری 561
25-2-2- فرا بررسی 562
25-2-3- فرا خلاصه 563
25-2-4- نظریه رسمی زمینی 564
25-2-5- نامهای دیگر روشهای فراتحلیل کیفی 565
25-3- توصیفی عام از رویههای فراتحلیل کیفی 566
25-3-1- مسائل معرفتشناختی 566
25-3-2- سئوال پژوهشی 566
25-3-3- انتخاب مطالعات اصلی 567
25-3-4- ارزیابی مطالعات اصلی 568
25-3-5- آماده سازی دادهها 568
25-3-6- تحلیل دادهها 569
25-3-7-کنترل و بررسی اعتبار 571
25-3-8- ارائه یافتهها 571
25-4- نمونهای از فراتحلیل کیفی در پژوهش روان درمانی 571
25-5-کاربرد فرا تحلیل کیفی 574
25-6- محدودیتهای فراتحلیل کیفی 574
25-7- تحولات جدید و چشماندازها 574
منابع فصل 576
فصل بيست و ششم: نوشتن و ارائه پژوهش کيفی 578
26-1- مقدمه 580
26-2- فرایند نوشتن 580
26-3- بسط یک پروپوزال پژوهشی 584
26-3-1- نوشتن چارچوب مفهومی تحقیق 585
26-4- نوشتن پروپوزال با کیفیت 585
26-4-1- دقت مربوط به ارائه 585
26-4-2- از مطالعهات داستان خوبی بگو 587
26-4-3- به مؤلفان کیفی مورد نظرت اشاره کن. 587
26-4-4- از ورود به منطقه خطر بپرهیز! 587
26-5- نوشتن گزارش پژوهشی 588
26-5-1- مقدمه 589
26-5-2- بیان مسأله یا تشریح اهداف 589
26-5-3- صداهای محقق و مشارکت کنندگان در گزارش 589
26-5-4- بخش مربوط به مشارکت کنندگان 589
26-5-5- بخش روششناسی گزارش 590
26-5-6- شرح بازاندیشی پژوهشگر 590
26-5-7- بخش گردآوری و تحلیل دادهها 590
26-5-8- بخش یافتهها 591
26-5-9- بخش بحث 591
26ـ6- ارائهیافتهها به محیطهای دانشجویی و حرفهای 592
26-6-1- تهیه یک پوستر از مطالعه کیفی 596
26-7- انتشار یافتهها 596
منابع 596